No, może jeden z kilku ostatnich.

Niniejsza notka to krótki suplement dla postaci jednego z zamilczanych i zakłamanych patriotów polskich, których tak wielu ocenzurowała zarówno junta piłsudczyków w II RP jak i powojenna junta promoskiewskich jurgieltników w czasach tzw. PRL-u, oraz następnie junta oszustów okrągłostołowych w III RP. Rzecz dotyczy  Edwarda Woyniłłowicza, którego sylwetka i twórczość została już parokrotnie przypomniana z inicjatywy p. Gabriela Maciejewskiego na portalu "Szkola Nawigatorów"  oraz   z inicjatywy wydawniczej  oficyny  "Klinika Języka".

Więcej nt. postaci Sługi Bożego Edwarda Woyniłłowicza herbu Syrokomla pod linkiem:

http://sbc.org.pl/Content/96751/i48292.pdf

Uzupełnienie niniejsze stanowią fragmenty wspomnień innego z gigantów arystokracji ducha, sąsiada Edwarda Woyniłowicza na ziemi litewskiej, czyli Mieczysława Jałowieckiego, herbu Łodzia (link):

http://nczas.com/publicystyka/nasi-panowie-i-szlachta/

Są nim fragmenty tekstu zamieszczonego w Nr 631 londyńskich „Wiadomości” z 1958 roku.
Tekst natomiast jest wspomnieniem wizyty Jałowieckiego u Woyniłłowicza w okresie przed 1917 rokiem.

Pominięte partie oryginalnego tekstu oznaczone jako (…). Dodałem dwa przypisy (*) oraz pogrubiłem czcionkę na najważniejszym, a jakże wciąż aktualnym fragmencie wypowiedzi jednego z ostatnich już arystokratów ducha, w szczególności zaś kwestii w brzmieniu:
„Jakże inaczej rozwinęłaby się historia gdybyśmy stale nie ulegali warcholstwu, nie słuchali fałszywych proroków i awanturników ustrojonych, niczym na maskaradę w płaszcz patriotyzmu, gdybyśmy jak ćmy nie palili skrzydeł w pierwszym napotkanym ogniu”.

 Oto właściwy tekst z fragmentów ww. wspomnień.

---------------------------------------------------------------------

Była 3-a w nocy gdy z pociągu wileńskiego przesiadłem się w Mińsku Litewskim do pociągu idącego
w stronę Baranowicz i Brześcia

(…)

Jechałem do żyznej Słucczyzny w odwiedziny do naszych krewnych: kuzynki mojej żony, Marii z Rewieńskich hr. Krasickiej, i mojej szwagierki, Anny z Wańkowiczów Domańskiej (obie panie prosiły o rady w pewnych sprawach finansowych), ale głównym celem mojej podróży była pielgrzymka do Sawicz, siedziby Edwarda Woyniłłowicza, bezapelacyjnego autorytetu dla ziemiaństwa zamieszkującego tę ogromną polać kraju od Niemna aż do nadrzecznych łęgów Dnieprowych i błot i rozlewisk Prypeci.

Woyniłłowicza widywałem zwykle na zebraniach ziemiańskich lub naradach rodzinnych, otoczonego pewną atmosferą "nieprzystępności", tak charakterystycznej dla ludzi tego typu. Osobiście nigdy mnie nie ciągnęło do t.zw. ludzi "popularnych". Za czasów mojej wczesnej młodości ideałem moim był Jeremi Wiśniowiecki, gdy dorosłem - Aleksander Wielopolski. Interesowali mnie zawsze ludzie twardzi, chodzący samopas.

Żaden z ludzi z którymi miałem szczęście współpracować, nie był popularny; ani Józef Montwiłł, ani Aleksander Meysztowicz, ani Roman Skirmunt, ani Hipolit Korwin-Milewski, ani Edmund Bortkiewicz, ani Stanisław Wańkowicz senior. Byli bardziej szanowani niż lubiani, nie szczędzono im za plecami krytyki, a często i gorzkich słów, ale gdy chodziło o dobrą radę czy ratunek szło się do nich z całą ufnością w przekonaniu o ich sercu, dyskrecji, dobrej woli i zdrowym rozsądku.

Zajęty tymi myślami, ani się spostrzegłem gdy pociąg stanął na małej stacyjce Zamirje, zwanej dawniej Horodziejem.

- Panok musić co do Kniażycy, - spytał mnie tragarz, - koni czekają.

(…)

Jechaliśmy szerokim obsadzonym brzozami traktem na Cimkowicze, pozostawiwszy za sobą Nieśwież, którego kopuły i wieżyce odbijały pozłotą od głębokiego błękitu nieba.

(…)

Pozostawiwszy na stronie stary Kleck radziwiłłowski, za Cimkowiczami, dawnym dziedzictwem Karola Chodkiewicza a później Sapiehów skręciliśmy z traktu na drogę wiodącą do Kniażycy.

(…)

Po Kniażycy znalazłem się w również gościnnej i serdecznej atmosferze dworu w Załadziu, atmosferze która przez analogię przeniosła mnie do wańkowiczowskiego Horodyszcza, siedziby mojej teściowej.

(…)

Stanęliśmy przed wielkim dwupiętrowym dworzyskiem czy raczej zameczkiem podpartym z czterech stron potężnymi skarpami. W pobliżu krytym korytem płynęła Bereznica. Przy wejściu stały z dwóch stron małe armatki i leżały kule kamienne.

Woyniłłowicz, człowiek wielkiej wiary i serca o szerokich widnokręgach, był postacią jakby wyjętą z powieści Rodziewiczówny. Jeżeli Wilno miało swego Montwiłła, Mińsk miał swego Woyniłłowicza i jak Montwiłł był twórcą epoki montwiłłowskiej w Wilnie, tak Woyniłłowicz był twórcą epoki woyniłłowiczowskiej w Mińsku. Pomawiano go o ugodowość, ale nikt tak nie przyczynił się do spolszczczenia ziemi mińskiej jak właśnie Woyniłłowicz.

Jako prezes Mińskiego Tow. Rolniczego urządził pierwszą wielką wystawę rolniczą. Na przeciąg kilku dni zrusyfikowany Mińsk stal się miastem polskim a na ulicach nie słychać było innej mowy niż polska. Ta pierwsza wystawa na tych odległych ziemiach była rewelacją nie tylko dla nas, ale ponoć i dla Moskali.

(…)

Człowiek milionowej fortuny, żył skromnie a jego znaczne dochody szły na cele społeczne, na budowę ochronek, szkół ludowych, na stypendia które dyskretnie rozdawał hojną ręką. Brakło w Mińsku kościołów, gdyż większość po r. 1863 zamieniono na cerkwie. Walczył o zezwolenie na budowę i własnym kosztem wraz z siostrą swoją Jadwigą Kostrowicką wzniósł piękną świątynię.

(…)

W życiu osobistym nie był szczęśliwy. Śmierć przedwczesna zabrała mu syna a w kilka lat później córkę. Zniósł to z pogodą i bohaterstwem. Po śmierci syna wraz z zoną odwiózł jego zwłoki wozem drabiniastym i pochował na cmentarzu rodzinnym w wykopanym przez siebie dole. W ten sam sposób pochował swoją córkę.

Pamięć swych dzieci uczcił wznosząc w Mińsku kościół pod wezwaniem Szymona i Heleny (były to ich imiona). Miał Woyniłłowicz swoje drobne dziwactwa, nosił perukę, jeździł zawsze w powozie z zapuszczoną budą, podróżował nieraz trzecią klasą, ale jednocześnie był nad wyraz gościnny, posiadał doskonałego kucharza i zasobną piwnicę.

Zameczek w Sawiczach, wzniesiony na początku XVII w. zawierał bezcenne archiwa, sporo obrazów i wielką bibliotekę liczącą pono 10.000 tomów.

Z bijącym sercem przekraczałem progi ‘Mekki rodzinnej”.

(…)

Po przywitaniu z „wujem Edwardem” ogarnąłem się w przeznaczonym dla mnie pokoju gościnnym i zszedłem do wielkiej sali jadalnej wykładanej czarnym dębem.

(…)

Po obiedzie usiedliśmy na tarasie wychodzącym na park.

(…)

Zauważyłem na twarzy Woyniłłowicza niepokój. Spytałem dyskretnie o przyczynę.

- Wróciłem niedawno z Petersburga z posiedzenia rady państwa, mam nieokreślone przeczucie niebezpieczeństwa, które zawisło nad nami i nad tą ziemią, którą tak miłujemy. Zbyt późno zabraliśmy się do pracy.

- Co wuj przez to rozumie - spytałem?

Zamiast odpowiedzi usłyszałem pytanie:

- Należysz do młodej generacji ziemiaństwa, czy kiedyś w życiu pomyślałeś nad tym co to jest „arystokratyzm obowiązku?”

I nie czekając mojej odpowiedzi ciągnął dalej:

- Każdy z nas, kogo los obdarzył majątkiem, ziemią, przywilejami, powinien pamiętać że obciąża go poważna hipoteka wobec kraju i otoczenia. Nie potrzebuję ci tłumaczyć że każda hipoteka wymaga spłaty nie tylko długu ale i procentów. Jest to hipoteka moralna, testament krwi, który i mnie i ciebie obowiązuje. Żołnierzami tu jesteśmy, a każdy nasz dwór twierdzą. Czy my, ziemianie, siedzący od wieków na ziemiach Wielkiego Xięstwa Litewskiego, spłaciliśmy ten dług, czyśmy zdawali sobie sprawę z sytuacji i z ciążących na nas obowiązkach? Wiele o tym dało by się powiedzieć. Nie obroniliśmy legatu jagiellońskiego, za który byliśmy odpowiedzialni wobec Boga i historii. Nie obroniła Polska naszego drogiego kraju przed zalewem moskiewskim.*

*) chodzi, między innymi, o ziemię mińską, obecnie Białoruś;

Cośmy zrobili z puścizny jagiellońskiej? Nasza nieokiełznana samowola, nasze „liberum weto”, nasz egoizm doprowadziły Polskę do upadku i pociągnęły ku przepaści całą Litwę. Jakże inaczej rozwinęłaby się historia gdybyśmy stale nie ulegali warcholstwu, nie słuchali fałszywych proroków i awanturników ustrojonych, niczym na maskaradę w płaszcz patriotyzmu, gdybyśmy jak ćmy nie palili skrzydeł w pierwszym napotkanym ogniu.

(…)

Po pierwszej wojnie światowej Woyniłłowicz, straciwszy cały majątek,** zamieszkał w paru skromnych pokoikach w Bydgoszczy.
**) w wyniku wytyczenia granicy polsko-rosyjskiej na mocy traktatu ryskiego z kwietnia 1921 r. , Mińsk Litewski oraz majątek Woyniłlowicza znalazł się na terenach Rosji bolszewickiej; Na rokowaniach pokojowych w Rydze, delegaci polscy, niechętni Woyniłłowiczowi, celowo tak przeprowadzili linię graniczną, aby jego majątek znalazł się po stronie sowieckiej;

(…)

Skończył życie w zapomnieniu.
Nie wyzyskała Polska odrodzona jednego ze swych najlepszych synów i najwierniejszych bojowników.

******

Wykaz moich notek na portalu "Szkoła Nawigatorów" pod linkiem:

http://stanislaw-orda.szkolanawigatorow.pl/troche-prywaty

 

 

 

 

---

tagi:

	stanislaw-orda
	23 stycznia 2018 18:22

17     2247    12 zaloguj sie by polubić