W listopadzie  1932 r. w zauralskiej wsi Gerasimowska, (ok. 60 km na wschód od miasta Tawda, w obwodzie swierdłowskim), szły pełną parą przygotowania do pokazowego procesu w sprawie zabójstwa Pawlika Morozowa, kiedy to zastrzelono w zauralskiej wsi Kolesnikowo (w okręgu i rejonie kurgańskim ok. 30 km na płd.- wsch. od miasta Kurgan, stolicy obwodu kurgańskiego) innego chłopca, Kolę Magotina. Wydarzenie to, wg sporządzonej oficjalnej dokumentacji, wyglądało następująco:

Wdowa po żołnierzu Armii Czerwonej oddała syna do sierocińca, ponieważ nie miała go czym nakarmić. Tam chłopiec został pionierem, a następnie wrócił do matki. Bogatsi chłopi już zostali zesłani do łagrów, zaś w wiosce pozostali li tylko pijacy i złodzieje. Chłopiec ten, jako świeżo opierzony marksista-leninista, podsłuchiwał rozmowy dorosłych, a następnie „o wszystkim, co widział i czego się dowiedział, informował radę wioski". Ale przyjaciel Koli, Pietia Wachruszew, zadenuncjował go „wrogom klasowym” (to znaczy poinformował swoich krewnych, kto jest denuncjatorem).  Gazeta "Pionierska Prawda" opisała z detalami mord dokonany na  Koli.
"Iwan postrzelił go w nogi.
- Czy on żyje?
 Podszedł bliżej. Blady Kola płakał. Krew lała mu się z nóg...
 - Żyje.
- Musimy go wykończyć, inaczej będziemy mieli kłopoty. Strzel z bliska..."

Jeden pionier zadenuncjował do władz, a Pietia, inny pionier i jego kolega, powiadomił o tym tych, którzy zostali zadenuncjowani.

Jak donosiły ówczesne gazety, Pieti poprawiła się pamięć w wyniku przesłuchań i „przypomniał sobie” udział swoich starszych braci. Prasa grzmiała, że nadchodzi nowa fala przemocy:
"Ręka proletariackiej dyktatury zgniecie te gadziny". Zgodnie z ówczesnymi zasadami, po wielkich procesach pokazowych zorganizowano serię małych procesów lokalnych. Pluton egzekucyjny nie wydawał się wystarczający, bo dzieci domagały się "najsurowszej kary dla morderców", choć nie potrafiły sprecyzować jakiej.

Znani dziennikarze Solomein i Smirnow przyjechali, aby wziąć udział w procesie. Nie jeden, ale trzech oskarżycieli publicznych, pracowników z różnych gazet przemawiało na procesie „w imieniu milionów pionierów i uczniów". Podczas procesu rozdawano obecnym specjalnie wydrukowaną ulotkę „Bądźcie  czujni i gotowi!", wzywającą do nowych donosów. Kola Miagotin został zabity przez jednego, ale po rozprawie sądowej   rozstrzelanych zostało pięciu, a ponadto duża grupa "złodziei, pijaków i sabotażystów" otrzymała wyroki opiewające na dziesięć lat łagrów. W ten sposób kolejna okolica została oczyszczona z przeciwników władzy radzieckiej. Zabity pionier-bohater Miagotin jest wpisany do Księgi Honorowej Organizacji Pionierów Komitetu Centralnego Komsomołu, pod numerem 002, tj. tuż po Pawliku Morozowie, któremu  przyznano numer 001.

Nie wiemy, jak i przez kogo Kola Miagotin został faktycznie zabity, ponieważ mieliśmy już okazję negatywnie zweryfikować wiarygodność doniesień prasowych przy sprawie  Pawlika Morozowa. Nie ulega jednak wątpliwości, że walka o pozyskiwanie donosicieli  już wcześniej napotkała reakcję w postaci eliminowania ich ze świata żywych..

Pozostaje zagadką, dlaczego dla całego kraju ogłoszono najlepszym wzorcem pioniera tego, który nawet nie był pionierem i którego donosy nie miały ani charakteru politycznego fanatyzmu, ani nie byly motywowane ideologicznie?
A  przeciez  to Pawka Morozow jest uznawany za pierwszego z bohaterów denuncjacji, choć to nie jest prawda.

Przed zabójstwem Pawlika Morozowa  już było sporo przypadków zamordowania dzieci za donosy.

Bodajże pierwszym z nich był również Pawlik o nazwisku Teslia, Ukrainiec ze starożytnej wioski Soroczyńce (dzisiaj obwód połtawski, Ukraina), który zadenuncjował swojego ojca pięć lat wcześniej niż P. Morozow. Sporo donosów jest związanych z kolektywizacją we wsi, albo z wrogami ludu w mieście (np. Witia Gurin, Donieck). Bodaj najbardziej głośna, poza przypadkiem P. Morozowa, jest postać donosiciela Griszy Akopiana, ormiańskiego mieszkańca Azerbejdżanu, który został zasztyletowany dwa lata wcześniej niż P. Morozow.
(zob. pkt 1 w końcowym ANEKSIE).

Oficjalna publikacja w gazecie "Dziecięcy Ruch Komunistyczny" (1932), jeszcze przed śmiercią P. Morozowa, donosiła o przypadkach morderstw za donosy na "dziesiątkach naszych najlepszych towarzyszy walki", którzy zaciekle walczyli z lewicowymi przegięciami (tj. trockistami) i prawicowymi rozjemcami. Ale  pamięć  o tych wszystkich donosicielach gaśnie na tle postaci Pawlika Morozowa. Dlaczego  więc z taką pompą oddaje się honory temu, kto nie zasłużył na nie ?

Oficjalny gieroj-donociel nr 001 powinien był pojawić się wtedy, kiedy okazał się potrzebny w kampanii ideologicznej, czyli przed wielką czystką i masowymi represjami związanymi z tzw. przyśpieszeniem kolektywizacji. I jak wiemy, pojawił się dokładnie wtedy, kiedy był było trzeba. To właśnie wówczas kampania, rozpoczęta w syberyjskiej głubince Gerasimowka, nabierała coraz bardziej masowego rozmachu. I tak:

„Pionierska Prawda", październik 1932 r.:
„Zastąpią go i będą zastępować nowe setki i tysiące dzieci".
„Tawdijski robotnik",  listopad 1932 r.:     
„Paweł Morozow nie jest sam, są legiony takich jak on. Demaskują przywłaszczycieli chleba, defraudantów mienia publicznego, w razie potrzeby stawiają swoich ojców przed sądem"
„Pionierska Prawda", Sserpień 1933 r.:
"Miliony gorejących pionierskich oczu będą obserwować...".
„Pionierska Prawda", wrzesień 1933r.:
„Miliony Pawlików uczą się w szkołach...".

Paweł Solomein w przedmowie do swojej książki „W gnieździe kułaka” (1933), pisze na temat masowego odzewu wśród  pionierów:
„Paweł  Morozow jest typowym wyrazicielem działań i nastrojów naszej sześciomilionowej armii pionierów".

Natomiast  wektor masowego angażowania dorosłych wskazano we wstępniaku „Prawdy” z grudnia 1937 r.:
"Każdy uczciwy obywatel naszego kraju uważa za swój obowiązek aktywnie pomagać organom NKWD w ich pracy".

Członek Biura Politycznego Anastas Mikojan, w raporcie na spotkaniu poświęconym 20-ej rocznicy powstania NKWD, wykrzyczał ze sceny Teatru Bolszoj: "Mamy każdego robotnika - komisarza ludowego komisariatu!". Mikojan przypomniał ideał człowieka radzieckiego - "wiernego strażnika partii" Feliksa Dzierżyńskiego i wezwał całą ludność do uczenia się stylu pracy Stalina od komisarza NKWD Jeżowa. W zasadzie nie było nic nowego w stylu pracy Stalina, gdyż Lenin także głosił: "Dobry komunista jest jednocześnie dobrym czekistą".

Obchody kolejnej rocznicy powstania tajnej policji zbiegły się w czasie z zakończeniem Planu Pięcioletniego, uwieńczonego zniszczeniem niechcianych klas społecznych w kraju. Plan pięcioletni został przekroczony, wrogie klasy zniszczone,lecz  Stalin oświadczył, że walka klasowa w dalszym ciągu się zaostrza.

Tymczasem dorosły sobowtóry Pawlika Morozowa. Niektórzy z nich zaczęli pracować dla NKWD, wdrażając w życie edukację polityczną, którą otrzymali w szkole oraz w organizacji pionierskiej. Inni donosili jako wolontariusze. Liczni Pawlikowie nie wnosili jedynie osobistego zaangażowania, jak wychwalały ich postawę gazety, bowiem ich gorliwość stała się nieodzowną częścią budowli nowego społeczeństwa. Przywódcy kraju publicznie wymagali od łatwowiernych i niedoświadczonych nastolatków nowych form aktywności i nowych poświęceń.

Członek Biura Politycznego Łazar Kaganowicz, zwracając się do pionierów, wskazywał:
„Każdy z was powinien zadać sobie pytanie: czy jestem gotowy na ofiary , na cierpienie i trudy dla sprawy walki proletariackiej, dla sprawy komunizmu?". Zdaniem Kaganowicza, nie każdy jest godny stania się męczennikiem dla sprawy, ale ci, którzy najpełniej udowodnią, że są tego godni, zasłużą na wstąpienie w szeregi pionierów. A denuncjacja stawała się najpewniejszym zaświadczeniem o tym.

Lecz stało się coś nieprzewidywalnego: morderstwo wzbudziło nie tyle nienawiść do wrogów partii komunistycznej, co do niej samej. Fala przemocy płynąca z góry zderzała się z falą przeciwną, gdyż nie widząc możliwości obrony przed arbitralnością państwa, ludzie zaczęli wymierzać sprawiedliwość na własną rękę.  A im silniejsza stawała się presja z góry, tym ostrzejszy i bardziej desperacki wywoływała opór. Ofiarami tej walki okazały się niewinne dzieci, które zostały wykorzystywane przez system, służąc interesom władzy politycznej.

Oto kilka przykładów dziecięcych ofiar ideologicznej utopii:
Witia Gurin zadenuncjował wierzących, Wasilisa Kilina sąsiadów, którym powodziło się lepiej, Motia Taradanowa zesłańców, Żenia Rybin dzieci ulicy, a Kyczan Dżakypow księdza. Kola Jakowlew wytropił chłopa, który ukrywał zboże. Misza Diakow zgłosił na piśmie nazwiska tych kołchoźników, którzy nie poszli rano do pracy. Żora Sosnowski wyśledził pasterza, który celowo zapędził swoje krowy do bagna i utopił je. Niura Sokołowa ujawniła chłopów, którzy próbowali spowodować katastrofę kolejową. Pawlik Manin wskazał tych, którzy modlili się w domu. Fiedia i Olia Malcewy napisali, że ich ojciec krytykował władzę sowiecką. Giena Szczukin wykryła trockistów, którzy spiskowali, by zakłócić pracę kopalni złota. Kola Riabow poskarżył, że jego brat odkręcił nakrętkę z kołchozowego siewnika. Etc., etc.

W końcowym ANEKSIE zamieściłem więcej podobnych przypadków.

W 1935 r. pisarz Maksym Gorki w przemówieniu na spotkaniu pisarzy, kompozytorów i reżyser-rów filmowych, powiedział: "Wielu pionierów zostało już zabitych". Dziennikarz Paweł Solomein napisał w swoich wspomnieniach: "Ja jeden musiałem uczestniczyć w śledztwie w sprawie około dziesięciu zabójstw pionierów przez kułaków. Tylko ja. A na całym Uralu, w całym kraju - ile było takich ofiar! Nie można ich zliczyć".

Prasa przedstawiała sprawę tak, jakby dzieci były zabijane, ponieważ były pionierami. Po zabójstwie Pawlika Morozowa, gazeta "Tawdijski robotnik" napisała, że kułacy wiedzieli, że "zadają głęboką ranę dziecięcemu ruchowi komunistycznemu".

„Pionierska Prawda”  tak skomentowała śmierć Nastii Razinkiny i Poli Skałkiny: "Strzały w Nastię i Polę to strzały oddane  w organizację pionierów".

Nie zawsze jednak było jasne, kto i dlaczego zabijał pionierów. Prasowy organ władzy "Prawda" otwarcie nawoływał do linczu:
"Obowiązkiem każdego uczciwego kołchoźnika jest dopomóc Partii i władzom sowieckim w rozstrzelaniu łajdaka, który ośmielił się tknąć dziecko wypełniające swój obowiązek wobec kolektywnego gospodarstwa, a w konsekwencji wobec całego kraju".

Kołchoźnicy rozumieli wszakże uczciwość na swój własny sposób, a władze musiały zbierać owoce terroru, który rozpętały. I podczas gdy władze otaczały zamordowanych donosicieli aureolą chwały, ludzie mścili się, mnożąc liczbę ofiar, dostarczając tym samym nowych bohaterów wykorzystywanych przez propagandę.

"Pionierska Prawda" opublikowała wywiad  z publicznym oskarżycielem A. Winogradowem pod tytułem  "Czujniej strzec młodych bojowników!". Oskarżyciel przyznał, że problem stał się poważny i obiecał podjąć niezbędne środki w celu ochrony młodych informatorów.

Hipokryzja tych wypowiedzi jest szczególnie rażąca, gdy wiemy już, z jaką gorliwością machina propagandowa wykorzystywała morderstwa popełniane na dzieciach. Masakry opisywane przez prasę nasilały się. W 1932 r. (po zamordowaniu Pawlika i Fiedii Morozowych) doszło do kilku morderstw dzieci, które ich zadenuncjowały. W latach  1933 -1937. opisano wieleprzypadkow  dotyczacych   zamordowanyia donosicieli.

Reakcje ludzi władzy podsycały niskie instynkty tłumu. Ale kto zabił i dlaczego -  czy uczynił to z zemsty czy z pobudek ideowych - dla większości przypadków przyczyna pozostaje nieznana. W latach stalinowskiego terroru doszło do wielu głośnych morderstw dzieci-informatorów. Wszyscy oni otrzymali zaszczytne tytuły pionierów-bohaterów. Pisano o nich książki, ich imionami nazywano ulice, szkoły, biblioteki, pałace pionierów.

Wszystkie wymienione oraz i wiele innych dzieci, zostały zadźgane nożem lub sierpem, uduszone drutem, zabite strzałem z broni palnej lub siekierą. Nie sposób powiedzieć, co było w rzeczywistości powodem każdego z tych zabójstw, ponieważ każdy przypadek wymagałby odrębnego, trudnego śledztwa, takiego jakie w przypadku Pawlika Morozowa przeprowadził Jurij Drużnikow w książce pt.: „Donosiciel 001, czyli wywyższenie Pawlika Morozowa”.
https://www.druzhnikov.com/sb_bio.html

Przedstawiam najważniejsze ustalenia zawarte w  ww., liczącej ponad 200 stron, książce.
https://www.druzhnikov.com/text/rass/donos/1.html#1

Gierasimowka
Ten rejon Syberii został zasiedlony przez Białorusinów. Czterdzieści rodzin przybyło na przydzieloną działkę w 1906 r., a najstarszym z mężczyzn był Gerasim Fiodorowicz Sakow, i od jego imienia wieś otrzymała swoją nazwę.

Wg dokumentacji archiwalnej dziadek Pawlika wraz z rodziną zostali zameldowani w Gerasimowce od 26 października 1910 r. I jakkolwiek geograficznie miejscowość ta znajduje się w samym centrum Rosji, to była i nadal pozostaje odległym „zadupiem” w obszarze nazywanym Zauraljem, a należącym do Zachodniej Syberii (tereny na wschód od Uralu aż po jezioro Bajkał).

W przeszłości ziemie te zamieszkiwał ugrofiński półkoczowniczy lud Mansów (Wogułów). Rosjanie przybyli tu po raz pierwszy w XVI w. w ramach ekspedycji kozaka Jermaka, po czym szybko  zwasalizowali mało liczebnych Mansów, choć mansyjskie brzmienie zachowały do dzisiaj nazwy niektórych wiosek. Nowi przybysze z Białorusi spalili i wykarczowali las, a przestrzeń wydartą z tajgi obsiewali i uprawiali. Stopniowo budowali chaty, a zimą jeździli do pracy w tartaku w mieście Tawda oraz zatrudniali się przy budowie linii kolejowej, prowadzonej przez, położone 100 km dalej na południe, miasto Tiumeń.

Białorusini, którzy tu przyjechali, byli w większości prawosławni. Starzy ludzie opowiadal, że w tamtych dawnych latach po wsiach jeździli domokrążcy, sprzedający paciorki, broń, a skupowali futra. Czasami, w czeluściach tajgi, tych handlarzy napadano i okradano. Gierasimowka, położona na uboczu od głównego traktu, wiodła życie bardziej spokojne niż okoliczne miejscowości. Krwiożerczość pojawiła się wraz z "walką klas", którą przyniósł rok 1917.

Ale najważniejszym wydarzeniem w rodzinie Morozowych nie był przewrót rewolucyjny  w imperium, lecz małżeństwo ich drugiego syna Trofima z Tatianą Bajdakową, która, jak na ówczesne wiejskie standardy, była już „starą panną”, gdyż miała skończone  dwadzieścia lat, Trofim miał zaś lat dwadzieścia sześć. Żona przeprowadziła się do domu męża z sąsiedniej wsi Kułochowka, także zamieszkanej przez przybyszów z ziemi wileńskiej i mińskiej.  To byli rodzice Pawlika Morozowa.
https://tavda.info/legends/dictionary

Dla rodziców Tatiany jej ślub był radosym wydarzeniem. Mieli jednego syna oraz pięć córek, a w chłopskiej rodzinie dziewczynki traktowane były jako obciążenie. Młodzi małżonkowie zbudowali chatę obok chaty ojca, na skraju wsi, w pobliżu lasu. Dziadek i babcia oddali im część swojego majątku. Po dziewięciu miesiącach Tatianie i Trofimowi urodził się pierwszy syn. Data urodzenia tego chłopca jeśli polegać na encyklopedii lub zapisie z muzeum w Gerasimowce „na podstawie aktu jego urodzenia,to 14 listopada, choć samego aktu nie udało się odnaleźć. Natomiast wg informacji na obelisku wzniesionym na miejscu domu, w którym urodził się Pawlik, było to dzień 2 grudnia. Stary i nowy kalendarz nie pomagają połączyć tych dat, tym bardziej, że i rok urodzenia - 1918 - jest wątpliwy. Autorzy piszą rozmaicie, czyli że w chwili śmierci w 1932 r., Pawlik miał 11, 12, 13, 14 lub 15 lat.
Na chrzcie nadano mu imię Paweł, a wołano nań Paszka. Nikt nigdy za jego życia nie nazywał go Pawlikiem. "Pionierska Prawda" przez jakiś czas określała go „Pawłuszą” lub, czule, Pawlikiem. Podchwyciły to pozostałe tytuły prasowe. Dlatego imię Pawlik jest powszechnie używane, co  stanowi niepodważalny dowód skuteczności wpływu środków masowej propagandy.

W 1917 r. do Gierasimowki przybyli z gminy bolszewicy i, zamiast wójta, wybrali radę wiejską. Tutejszy chłop, Łazar Bajdakow,  wspominał  natomiast, że "radę wiejską zorganizowano dopiero w 1932 r. Mężczyźni poszli walczyć za Trockiego i Kołczaka. Nikt nie rozumiał władzy radzieckiej.”

Miejscowości położone bardziej  na południe, zwłaszcza miasta, wielokrotnie przechodziły z rąk do rąk, od białych do czerwonych i odwrotnie, ale w tej przepychance Gierasimowkę pominięto. Ludzie tu, jak dotychczas, siali zboże, zbierali ziarno i sprzedawali nadwyżki na lokalnym rynku. Od czasu do czasu we wsi pojawiały się zbrojne bandy, które rabowały żywność, nic nie zostawiając nawet dla małych dzieci. Latem i zimą można było do gminnego centrum dojechać konno w jeden dzień, natomiast wiosną i jesienią nie było to możliwe, bo trakt zamieniał się w błotnistą  topiel.

Rozpoczęto przymusową kolektywizację, lecz tutejsi chłopi nie przejmowali się tym zbytnio, nie  traktowali tego poważnie. Starzy ludzie byli przekonani, że wkrótce wszystko wróci do starego porządku. Próby zorganizowania tu kolektywnego gospodarstwa nie powiodły się. Okazało się - co zirytowało nowe władze - że ta odległa wieś żyła wbrew wszelkim partyjnym i rządowym zarządzeniom i apelom. Chłopi nauczyli się obchodzić ostre nakazy, okazywali się bardziej przebiegli od  komisarzy. W trakcie kolejnego głosowania za kołchozem ktoś na ulicy wykrzykiwał ochrypłym głosem: "Ogień!... Pożar!..." I wszyscy czym prędzej rozbiegali się,  kończąc na niczym zebranie.

Dla celów poboru nowo wprowadzanych podatków władze angażowały policję, członków Komsomołu, żołnierzy, nauczycieli, bibliotekarzy i robotników z miasta. Chłopi ukrywali nadwyżki wyprodukowanego zboża. Niektórzy próbowali wypełniać tak zwane "planowe zadania", ale szybko zdali sobie sprawę z taktyki władz: otóż jeśli wypełnisz żądaną normę, natychmiast zostanie ona podwyższona.

A oto dlaczego mała Gierasimowka zdołała oprzeć się potężnemu walcowi terroru, który łamał chłopstwo całych guberni. Ważne okazały się dwa powody. Pierwszy: przenieśli się tu ludzie o szczególnym charakterze i wytrwałości. Drugi: mieszkańcy tutejsi wierzyli, że nie zostaną już dalej zesłani z tego pustkowia, z tej ziemi wygnania. Jednak  nie docenili determinacji nowej władzy i drastycznej  różnicy, która dzieliła ją od władzy carskiej.

Na początku lat trzydziestych zaczęto tu zsyłać chłopów z rejonu Ukrainy i Kubani. Liczba zesłańców wzrosła tysiące razy w porównaniu z wcześniejszymi latami. Budowano obozy, a zanim były gotowe, konwój po prostu przywoził następną grupę i zostawiał zesłańców
w głuchym lesie, a nietknięta przez człowieka tajga sama dokonywała selekcji wśród tych nieszczęśników. Wkrótce zaczęli przybywać także chłopi zesłani z centralnych regionów Rosji. A w gazetach pisano, że po wypędzeniu kułaków regiony te z powodzeniem radziły sobie z zadaniami kolektywizacji. Natomiast lokalne kierownictwo w okołouralskich regionach rozważało: "Powinniśmy zatem wydalić tych, którzy nam przeszkadzają. Ale gdzie ich wypędzić z obecnego miejsca zesłania? Pozostał już jedynie obszar wiecznej zmarzliny na północy.”

Toteż w  miejscach takich jak  Gierasimowka sytuacja była tragikomiczna: jednych przywożono, a innych, im podobnych, wywożono, przy czym i jednych i drugich pod eskortą. Takie były realia w kraju, gdy doszło do poważnej scysji w rodzinie Morozowych.

Trofimowi i Tatianie Morozowym urodziło się pięcioro dzieci, jedno z nich wkrótce zmarło. Para żyła wspólnie przez około dziesięć lat, a potem Trofim porzucił żonę i odszedł do Niny, (Antoniny), jednej z czterech sióstr Amosowych.

W ówczesnych publikacjach traktujących o dramacie we wsi Gierasimowka, nie jest wyjaśniony  niezrozumiały powód, który skłonił syna do zadenuncjowania ojca. Kolega Pawlika z klasy wspomina:
"Ojciec opuścił rodzinę, a tu trzeba było nakarmić konia i krowę, usunąć obornik, pozyskać drewno na opał - wszystko to spadło na najstarszego Pawlika. Matka była biedną pomocnicą, bracia byli jeszcze zbyt mali, a więc to Pawlik musiał podołać ciężkiej fizycznej pracy. I kiedy pojawiła się szansa na sprowadzenie go z powrotem przez strach przed karą, on i jego matka spróbowali tego".

W 50 lat później nauczycielka Pawlika powiedziała:
"Matka popchnęła syna do zdrady ojca. Ona, ciemna kobieta, kiedy mąż ją opuścił, próbowała mu zaszkodzić tak jak tylko było w jej możliwościach. Namawiała Pawlika, żeby doniósł na ojca, myśląc, że Trofim się przestraszy i wróci do rodziny".

Krewni Pawlika również byli zdania, że to stanowiło główny powód, zaś jak utrzymywali obecni podczas rozprawy świadkowie, Trofim Morozow zeznał, że to żona namówiła syna, aby złożył donos.

Narzuca się zatem taki oto wniosek:
Gdyby Trofim nie opuścił rodziny, nie doszło by do donosu, nie byłoby morderstwa na Pawliku, a w efekcie nie dałoby się „wystrugać” z niego herosa, jako wzoru dla młodego, nowego pokolenia. Rzecz jasna, taka wersja nie nadawała się do propagandowego wykorzystania.

Jak łatwo się domyślić, sowieccy literaci i dziennikarze zignorowali prawdziwe tło zdarzeń, czyli zastąpili u Morozowych konflikt natury rodzinnej na bezkompromisową walkę ideolo „starego” z „nowym”. Warto byłoby o tym pamiętać, czytając o „bohaterskim pionierze Pawliku Morozowie”.

W 1938 r. z prasy nagle zniknęły doniesienia o nowych bohaterach donosów. Najwyraźniej wydano rozkaz zaprzestania organizowania takich akcji.

**********

Osobnym tematem do rozważań są losy młodych szpiegów, którzy przeżyli. Oto np. dwóch komisarzy bolszewickich przybyło do osady Anadyr w kraju Czukczów, aby przeprowadzić rozkułaczenie i założyć kołchoz. Zostali zabici. Dzień później na miejscu zbrodni pojawił się milicjant. Morderców komisarzy wydał chłopiec Jatyrgin, dodając, że sprawcy uciekli na Alaskę. Część pasterzy reniferów Czukczów postanowiła również uciec wraz ze swoimi stadami. Słysząc o tym, Jatyrgin ukradł psy i sanie od sąsiada, aby i o tym donieść. Sąsiedzi dogonili chłopca, poczęstowali go siekierą i wrzucili do dołu, ale zdołał przeżyć i wydostać się z pułapki. Gazeta "Kronika pionierów" poinformowała, że kiedy Jatyrgina przyjęto do pionierów, wówczas  komisarze zmienili mu nazwisko na Pawlik Morozow. Nowe nazwisko figurowało później w jego paszporcie. W latach 70-tych Jatyrgin vel  Paweł Morozow został członkiem partii i pracował jako nauczyciel.

Nagłośnienie sprawy odniosło skutek, co zostało wykorzystane przez najwyższe rangą osoby w państwie sowieckim. Na krótko przed swoją tajemniczą śmiercią w 1937 r. członek Biura Politycznego Sergo Ordżonikidze wychwalał patriotyczną rodzinę Artemowych w przemówieniu na Wszechzwiązkowym Spotkaniu Stachanowców. Ojciec, Aleksiej Artemow, jego żona Ksenia, dwóch synów i trzy córki zgłosili władzom 172 podejrzane osoby, które  uznali za wrogów ludu i władzy sowieckiej. Wszyscy podejrzani zostali aresztowani. Członkowie rodzin młodych donosicieli otrzymali ordery i cenne nagrody.

Jednak konsekwencje masowej kampanii ideologicznej wyglądały znacznie bardziej ponuro. Oto za pełnym optymizmu obrazem pokazującym zaangażowanie milionów Pawlików w sprawę budowy komunizmu, przestępczość dziecięca zaczęła przytłaczać kraj.  Po likwidacji milionów rodziców i wskutek głodu, miliony bezdomnych dzieci (ta nieudana część trzeciego pokolenia budowniczych komunizmu) znalazły się na ulicach. Ustawa o przestępczości nieletnich z 1935 r. stanowiła, że w celu wyeliminowania tego zjawiska, dzieci w wieku od 12 lat powinny być "poddawane karom kryminalnym". System przymusowych instytucji dla dzieci szybko się rozrastał: sierocińce, specjalne sierocińce, ośrodki izolacyjne, kolonie pracy i ośrodki resocjalizacyjne, a także wprowadzono przymusową pracę dzieci. Po latach docierania się system zdawał się być już zrównoważony: dorośli byli wysyłani do obozów karnych na podstawie donosów dzieci, zaś dzieci były wysyłane do kolonii karnych na podstawie donosów dorosłych.

Skala i rozmach propagandowy opisanej kampanii nie pozostawiają wątpliwości, że była ona autoryzowana przez  sam wierzchołek władzy.

************

ANEKS
Wykaz alfabetyczny (wg alfabetu rosyjskiego)  niektórych dziecięcych ofiar systemu donosicielskiego.

1/Akopian (Akopow) Grisza;
Lat 12. Miasto Gandża (Ganja) w Azerbejdżanie. Donosił na kułaków, którzy ukrywali pieniądze (dewizy). Zadźgany nożem 26 października 1930 r. Według zweryfikowanych danych, postać wykreowana dla potrzeb propagandowych. Chłopiec ormiański jako azerbejdżański bohater-pionier został wymyślony w celu podkreślenia potrzeby internacjonalizmu dla  tej zakaukaskiej republiki sowieckiej jak i dla zwiększenia siły oddziaływania mitu. Grisza Akopian z Gandży to fikcja utworzona na zlecenie Komitetu Centralnego LKSM Azerbejdżanu (LKSM – Leninowski Komunistyczny Sojusz Młodzieży).
Ormiański odpowiednik Pawlika Morozowa z azerbejdżańskiego miasta Ganja został wymyślony przez propagandystę-czekistę Sarkisa Mnacakaniana, który w 1958 r. napisał książkę pt.: "Pionier-bohater Grisza Akopian". O takim samym tytule Istnieje film dla dzieci z 1960 r., gdzie Sarkis Mnacakanian jest wymieniony w składzie ekipy realizacyjnej jako konsultant.
Wniosek: Nigdy nie istniał żaden Grisza Akopian.

2/Barsukow Mitia;
 Lat 11. Wieś Kiternia, rejon iskitimski, obwód nowosybirski (wieś nie przetrwała do dzisiaj). Odgrażał się złożeniem donosu na przywłaszczających kołchozowe produkty. Zabity na cmentarzu przez uderzenie młotem w głowę. Nieznana dokładna data śmierci w 1940 r.
3/Baszir zadeh Аhmed;
Wiek nieznany. Wieś Tiandis, wówczas Azerbejdżańska Republika Sowiecka. Powiadamiał władze o kułakach, którzy ukrywali zboże. Nie zostały ustalone dokładna data śmierci w 1930 r. oraz jej szczegóły.
4/Brylewa Żenia;
Lat 12. Chutor (osada) „Radosny” w  Kraju Stawropolskim (Północno-Kaukaski Okręg Federalny).  Wskazywała kułaków w listach do gazet. Została zastrzelona z obrzyna w sierpniu 1928 r.
5/Budanow Kola;
Lat 13. Wieś  Panino, rejon spasski, obwód riazański. Donosił na samodzielnych gospodarzy, którzy sprzeciwiali i się kolektywizacji. Pobity śmiertelnie 25 stycznia 1937 r..
6/Wasilczenko Wania;
Lat. 12 Wieś Aleksandrowka, rejon zołoczewski, obwód charkowski. Donosił kto i gdzie ukrywa ziarno ze zbiorów. W 1933 r. uduszony przewodem elektrycznym przez tych, na których donosił.
7/Gniezdiłow Pawlik;
Lat 14. Osada Zorza (przedmieście Tiumeni), obwód tiumeński (Zachodnia Syberia). Jako korespondent gazetki dziecięcej doniósł  na macochę i malwersantów kołchozowej własności. W dniu 5 września 1939 r. macocha (wraz ze swoimi córkami) zabiła go siekierą, a zwłoki załadowane do worka wywiozła w tajgę i utopiła w bagnie.
8/Gurin Witia;
Wiek nieustalony. Miasto  Donieck (Ukraińska Republika Sowiecka). Rysował i rozwieszał karykatury przeciwników władzy sowieckiej, w szczególności donosił na osoby uczestniczące w praktykach religijnych. Zabity ciosem noża w plecy 5 maja 1929 r.
9/Diakow Misza;
Lat 11. Chutor Fotiejewski (późn. zlikw.). Były region stalingradzki (współcz. wołgogradzki). Sporządzał pisemne donosy na unikających pracy w kołchozie. Uduszony we śnie 6 kwietnia 1934 r.
10/Iwaszyn Pawlik;
Lat 14. Chutor (stanica) Konstantynowski, obecnie miejski okręg piatigorski w Kraju stawropolskim. Pionier utopiony w rowie z wodą w 1934 r. Nie jest znana dokładna data śmierci.
11 i 12/Iliuszenko Gaja i Raja;
Lat 13 i 10. Chutor Anapski, (rejon korenowski w Kraju Krasnodarskim). Groziły doniesieniem na sąsiada, że kradnie produkty z magazynu kołchozowego. Zostały zabite przez tego sąsiada wiosną 1936 r.
13/Islamow Adil
Lat 12. Wieś Geran, rejon Geranboy, w ówczesnej Azerbejdżańskiej Republice Sowieckiej. Donosił na tych, którzy sprzeciwiali się założeniu kołchozu. Zastrzelony wiosną 1930 r.
14/Kilina Wasilisa;
Wiek nieznany. Kołchoz „Droga do komunizmu”, rejon Balezino, Udmurtia (Przywołżański Okręg Federalny). Donosiła na bardziej zamożnych sąsiadów („Kułaków’). Została zabita jesienią 1929 r. w niewyjaśnionych okolicznościach.
15/Kołybin (Kolibin)  Pronia;
Wiek nieznany.  Miasto Szenkursk, rejon szenkurski, obwód archangielski. Doniosła na swoją matkę, która zbierała na kołchozowym  polu opadłe kłosy.  Zabita w 1933 r. (imię Pronia to skrót od Praskowia).
16 i 17/Kriworotko i Marczenko;
Stanica Nowokubańska w Kraju Krasnodarskim (region Kubani). Donosili na „kułaków”. Nie zostały ustalone wiek i imiona ww. oraz dokładna data i szczegóły ich śmierci w 1935 r.
18/Liagałow Fiedia;
 Lat 14. Osada Kukarcewa, k/miasta Iszym, obwód Tiumeński (Zachodnia Syberia). Donosił na „wrogów władzy sowieckiej”. Zabity w nieustalonych okolicznościach w nocy  z 31 grudnia 1936 r. na 1 stycznia 1937 r.
19/Liamin Stiopa;
Wiek nieznany. Wieś Proletariacka (późn. nazwa: Stiopy Lamina), rejon białojarski, ok. 50 km na wsch. od Jekaterynburga (wówczas Swierdłowsk), obwód swierdłowski. Dyżurował na kołchozowych polach i donosił, który z traktorzystów nie wykonuje orki na pełną głębokość lemieszy od pługa. 13 lipca 1940 r. pobity śmiertelnie przez traktorzystę, który powrócił do wsi po odbyciu kary.
20/Makiejewa Wala;
Lat 11. Miasto Atkarsk, rejon saratowski, (region południowowołżański). Zmierzała donieść na matkę i ojczyma za kradzież kołchozowych produktów. 9 października 1935 r. została w lesie zabita przez rodziców.
21 i 22/Fiedia i Ola Malcewy;  
Fiedia - 14 lat, wiek Оli nie jest znany. Wieś Siemica, rejon sołncewski, obwód kurski. Fiedia doniósł na sąsiada kradnącego ziarno z kołchozowego magazynu. Oboje zabici siekierą w 1935 r., lecz nie została ustalona dokładna data tego zdarzenia.
23/Мanin Pawlik;
Wiek nieznany. Wieś  Czertoria (Czortoria),  rejon Hajsyn, obwód winnicki, (wówczas Ukraińska Republika Sowiecka). Donosił na tych, którzy się modlą. Został zarąbany siekierami 11 maja  1935 r.
24/Michajlik Grisza;
Lat 13. Chutor „Przebudowa”, rejon reszetyłowski, obwód połtawski. Pisał do gazet donosy na sąsiadów. Zabity podczas drzemki w stogu siana (przedział lat 1932-1937; nie została ustalona dokładna data).
25 i 26/Raznikina Nastia i Skalina Polia;
Wiek nie ustalony. Osada Тasztyp, Republika Chakasja, Kraj Krasnojarski (Zachodnia Syberia). Donosiły na „wrogów ludu”. Zostały zastrzelone 5 listopada 1934 r.
27/Ryndia Nadia;
Lat 12. Wieś Pokroskie, rejon Bachmut, okręg doniecki. Wskazywała władzom „kułaków”. Została zabita w niewyjaśnionych okolicznościach 2 marca 1933 r.
28/Rybin Żenia;
Lat 13. Miasto Samarkanda, wówczas Uzbecka Republika Sowiecka. Donosił o członkach „białych” band. Uduszony (powieszony) 4 lutego 1933 r.
29/Riabow Kola;
Wiek nieznany. Obwód woroneski. Doniósl na starszego brata  i jego kolegów, którzy odkręcili część  od kołchozowego siewnika. Zabity między  rokiem 1932 i 1937 (konkretna data znie ustalona).
30/Senin Nikita;
Lat 15. wieś Kosyń, (przemianowana na Senino), rejon kozielski, obwód kałuski (Kaługa). Został zastrzelony 13 stycznia 1935 r. za ujawnienie „sabotażystów”
31/Sidorenko Żenia;
Lat 14. Wieś Komarowka, rejon nieżyński, obwód czernihowski (wówczas Ukraińska Republika Sowiecka). Ujawniał schowki z ziarnem sporządzone przez sąsiadów. Zabity 27 kwietnia 1934 r. Szczegóły zabójstwa nie zostały upublicznione.
32/Sokołowa Niura;
Wiek nieznany. Osiedle Bachruszy, rejon slobodski, obwód kirowski (Federacja Rosyjska). Doniosła na mieszkańców, którzy planowali wykoleić pociąg. Nie ujawniono (nie opublikowano) okoliczności jej śmierci w  lutym 1935 r.  (imię Niura, pochodne od Anna/Hanna – Aniura).
33/Sosnowski Zora:
Wiek nie ustalony. Wieś Rudniszcze, rejon lelczycki, obwód homelski (wówczas Bialoruska Republika Sowiecka).Doniósł na chłopa, który utopił krowy, zaganiając je w bagno. Zabity w lesie 29 maja 1934 r.
34/Slipko (Slepko) Nikita;,
Lat13. Wieś Zapławka, obwód dniepropietrowski, ok. 50 km na płn. od Dniepropietrowska (obecnie Dnipr na Ukrainie, a ówcześnie Ukraińska Republika Sowiecka). Zamierzał donieść na kradnących ziarna zboża z pól kołchozowych. Został zabity przez poderżniecie szyi sierpem jesienią 1933 r.
35/Sulejmanowa Latyfia;
Wiek nieznany. Wieś Sefikurd, rejon Goranboy, ówcześnie Azerbejdżańska Republika Sowiecka. Groziła złożeniem donosu na krytyków kołchozu. Zabita ciosem noża w plecy (lata 1932-1937; nie ustalono dokładnej daty).
36/Suchanowa Bargasz;
Wiek nieznany. Auł Каraczun (wówczas Kazachska Republika Sowiecka). Pomagała ojcu, przedstawicielowi rady kołchozowej, ujawniać „kułaków”. Zabita 30 czerwca 1937 r.
37/Taradanowa Motia;
Lat 14. Wieś Staropiesocznoje, rejon iskitimski, obwód nowosybirski. Donosiła na krewnych osób osadzonych w łagrach. Zabita 19 lutego 1930 r. przez odrąbanie głowy toporem. (imię Motia jest  skróconą formą od Matriona).
38/Teslia Pawlik;
Wiek nieznany. Wieś Soroczyńce. Obwód charkowski (ówcześnie połtawski), Doniósł na ojca, jako „kułaka”. Na zlecenie ojca zabity w 1927 r. (Nie jest znana dokładna data śmierci).
39 i 40/Cycarykow Misza (wraz z kolegą);
 Wiek nieznany. Osada Szałdon w okolicach miasta Władykawkaz (Pólnocna Osetia – Alania). Misza z kolega wytropili worek z ziarnem kukurydzy, który odnieśli na posterunek milicji. Właściciel worka przebił kołkiem głowę Miszy i powiesił chłopca na pasku. Kolega powiadomił o tym milicję, po czym niebawem również został zabity. Zdarzenia miały miejsce w IV kw. 1935 r. (nie są znane ich konkretne daty).
41/Szczukin Giena;
Wiek nieznany. osada Szira (Syra), Chakasja, Kraj Krasnojarski. Doniósł o spisku trockistów planujących sabotaż w kopalni złota. Zabity 2 lutego 1937 r. Nie są znane okoliczności zdarzenia.
42/Jakimow Giena:
Lat 12. Wieś Kibekkassy, Czuwasja, region nadwołżański. Utworzył siatkę dziecięcych donosicieli tropiących „kułaków”. Zabity 9 marca 1934 r. Okoliczności i szczegóły zabójstwa nieznane.
43/Jakowlew Kola;
Wiek nieznany. Miasto Ługa w obwodzie leningradzkim. Donosił wraz z ojcem na sąsiadów kradnących kołchozowe ziarno. W grudniu 1933 r. zadźgany nożem.
44/Janalina Ola;
 Wiek nieznany. Wieś Juwa, rejon krasnoufimski, obwód swierdłowski (Zachodnia Syberia). Doniosła, że nauczyciel na lekcjach prowadzi antysowiecką agitację. Została uduszona przez nauczyciela 2 lutego1936 r. Zwłoki jej wrzucono do studni.

****************

Wykaz moich wszystkich notek na portalu "Szkoła Nawigatorów" pod linkiem:

http://stanislaw-orda.szkolanawigatorow.pl/troche-prywaty

 

 

 

 

---

tagi: instytucjonalne donosicielstwo 

	stanislaw-orda
	18 grudnia 2024 23:31

58     1865    13 zaloguj sie by polubić