(tekst oparty na opracowaniu prof. dr Edwarda Feliksa Lubicz-Niezabitowskiego (1875-1946). W latach 1928 - 1931 był on rektorem oraz prorektorem uniwersytetu w Poznaniu. W 1927 r., tj. roku ogłoszenia opracowania dr Niezabitowski kierował Oddziałem Przyrodniczym Muzeum Wielkopolskiego oraz zajmował stanowisko prodziekana Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Poznańskim).

Jakiś czas po rozbiorze Polski carowa Katarzyna przeznaczyłą znaczną część Puszczy Białowieskiej na podarki dla swoich faworytów, w głównej mierze generalicji o kurlandzkich korzeniach. A więc w 1843 r. podzielono Puszczę na 540 dwuwiorstowych kwadratów (czyli kwadraty o boku nieco powyżej 2 km; 1 wiorsta = 1 066,8 metra). W czasach carskiego imperium rosyjskiego wyrąbywano w Puszczy drzewo dla budowy okrętów, najwięcej w roku 1839 i 1847. Jeszcze bardziej ucierpiała Puszcza, gdy carskie ministerstwo dóbr państwowych sprzedało Niemcom kilkadziesiąt tysięcy sosen oraz, gdy w latach 1885-88, zaczęto systematyczne wyręby Puszczy.

Niebawem jednak Puszcza przeszła na własność rodziny carskiej i wtedy zaprowadzono w niej jedynie eksploatację przerębową, dzięki której drzewostan mógł się (teoretycznie) sam odnawiać i zachować swój dotychczasowy, pierwotny charakter. Puszczę postanowiono chronić przede wszystkim ze względu na zamieszkującego ją żubra.

Zwierz ten rozpowszechniony niegdyś w znacznej części Europy, ale do końca XVIII wieku zdołano go wszędzie doszczętnie wytępić, jedynie za wyjątkiem Puszczy Białowieskiej (a ponadto dzikich ostępów Kaukazu, ale to nie należy do tematu notki). Dzięki wprowadzonej polityce ochrony, żubr występował w Puszczy nadal jeszcze dosyć licznie. Ujemny wpływ na jego populację wywarły tylko niektóre zarządzenia wydane przez władze rosyjskie, na zasadzie zastąpienia dobrego lepszym. Oto, w celu ochrony populacji żubra (głównie jako obiektu polowań arystokratycznych) pozwolono na wytępienie w Puszczy zwierząt drapieżnych tj. niedźwiedzi, rysiów i wilków, które wszelako stanowiły niezbędny, niczym nie dający się zastąpić, czynnik selekcyjny, a którego brak musiał skazywać każdy gatunek na degenerację. Dodatkowym skutkiem ubocznym wybicia drapieżników było nadmierne rozmnożenie w Puszczy jeleni, co spowodowało nadmierne wyjadanie traw i krzewów, a w rezultacie brak paszy dla żubrów. Zmuszało to czynniki i instytucje państwowe do organizowania sztucznego ich dokarmiania.

W początku stycznia 1915 r. na terenie Puszczy żyło jeszcze sporo ponad 700 sztuk żubrów. Stan taki trwał, mniej więcej, do czasu, gdy w początku sierpnia 1915 r. wkroczyły do Puszczy wojska niemieckie, a konkretnie oddziały 9 Korpusu Armijnego dowodzonego przez księcia bawarskiego, Leopolda Maksymiliana Wittelsbach.

W tym czasie w Puszczy, poza ww. ilością żubrów, żyło jeszcze około 2 000 jeleni, 4 000 dzików,2 000 danieli i 5 000 saren. Zwierzęta te potraktowano jako zasób kwatermistrzowski dla wygłodniałego żołnierza. Na rozkaz ks. Leopolda Bawarskiego rozpoczęto masowy odstrzał zwierzyny w celu żywienia armii, a nadmiar wysyłano do Niemiec w takich ilościach, że w tym roku w Berlinie mięso żubrze sprzedawano na targach. Nic też dziwnego, że w końcu sierpnia 1915 r. pozostało w Puszczy zaledwie 150 żubrów. W 1917 r. było ich jeszcze 121 sztuk.
W 1919 roku, gdy armia niemiecka się rozpadła, żubry były wybijane przez żołnierzy i chłopów.

Dr med. ppłk. Kazimierz Wróblewski (1858-1934) , lekarz wojskowy praktykujący w Poznaniu i miejscowościach podpoznańskich (głównie w rodzinnym Buku), relacjonował, że w 1919 r. pozostawało jeszcze 9 sztuk żubrów, a ostatnią zubrzycę zabił 9 lutego 1921 roku chłop kłusownik. Taki był koniec króla Białowieskiej Puszczy.

Ocalały jedynie te okazy, które były rozproszone po różnych zwierzyńcach i ogrodach zoologicznych.
Wg stanu za listopad 1927 r. w Europie było ich ogółem zaledwie 52 sztuki, w tym 23 samice zdolne do rozmnażania. W tej liczbie w Polsce było łącznie 8 żubrów; tj. w ogrodzie zoologicznym w Poznaniu 3 i w Pszczynie 5.

******

Wykaz moich notek na portalu "Szkoła Nawigatorów" pod linkiem:

http://stanislaw-orda.szkolanawigatorow.pl/troche-prywaty

 

.

---

tagi: puszcza białowieska  żubr 

	stanislaw-orda
	14 października 2018 13:13

5     1549    6 zaloguj sie by polubić