Na wstępie uwaga, którą napisałem pogrubioną czcionką po to, aby wzięto ją pod rozwagę przy ocenie poruszonego w notce tematu.

Jakkolwiek tekst dotyczy przedsięwzięcia znanego jako „fabryka trolli” w wersji rosyjskiej, to zalecam pozbycie się złudzenia, że podobne inicjatywy nie funkcjonują w innych państwach, dysponujących możliwościami dla promowania swojej wersji zdarzeń w ramach globalnej wioski.

Notkę o przypadku rosyjskim napisałem z prozaicznej przyczyny, a mianowicie poruszam się bieglej po treściach opublikowanych grażdanką, niż napisanych w jakichkolwiek innych obcych językach.

******

Formalny początek tej historii przypada na rok 2013, zaś jej miejscem stało się północno-zachodnie przedmieście stolicy byłego imperium carów, noszącej imię Świętego Piotra. Dokładna data wspomnianego początku nie jest możliwa do ścisłego ustalenia, ale miejsce już tak. Przyjmijmy na użytek tej fabuły, iż data zarejestrowania pewnej spółki we wspomnianym wyżej miejscu stanowi taki formalny punkt startu tytułowego przedsięwzięcia.

Olgino to jeden z przystanków na trasie łączącej wspomnianą wyżej stolicę z podmiejskimi kurortami położonymi na północno-zachodnim krańcu Zatoki Newskiej (Łachta, Olgino, Lisi Nos i kilka innych), aż po Siestrorijeck nad zatoką Fińską. Owa linia kolejowa to efekt inwestycji zrealizowanych w ostatnich trzech dziesięcioleciach XIX wieku.
(Zatoka Newska to wschodni kraniec Zatoki Fińskiej, oddzielony od otwartego morza groblą zbudowaną na wysokości wyspy Kotlin. Akwen oddzielony groblą ma szerokość ok. 16 km oraz długość ok. 24 km. Na wyspie Kotlin zbudowano port wojenny i morską twierdzę Kronsztadt, ryglującą podejście morzem do Piotrogrodu. W trakcie II wojny światowej port kronsztacki i twierdza nie zostały zajęte przez Niemców).

Tereny od Łachty do Lisiego Nosa były do przewrotu bolszewickiego w 1917 r. własnością wywodzącego się ze Szwecji rodu hrabiów Stenbock-Fermor.  (Łachta to zruszczony fiński termin lahti, oznaczający zalew).
Ostatni z nich, Aleksander, ożenił się z Olgą Nożykową, kobietą z petersburskiego półświatka, która w ten banalny sposób stała się hrabiną Stenbock-Fermor, dla której zapisał zachodnią część majątku Łachta. W celu odróżnienia tak wyodrębnionej części, tę nowo utworzoną nazwano Olgino, tj. od imienia hrabiny.

Na terenach stanowiących własność hrabiów Stenbock-Fermor budowane były rezydencje (dacze) przez wysokiej rangi dworzan szwedzkich, niemieckich i pruskich (kurlandzkich), czy to będących na służbie królewskiej w Sztokholmie, czy carskiej w Sankt-Petersburgu (zwłaszcza boom ten wystąpił za rządow carycy Katarzyny II). Tereny te, położone na zachód od Zalewu Łachtyńskiego, stały się dostępne również dla bogatych Rosjan, gdyż właściciele sukcesywnie dzielili teren na parcele w celu ich sprzedaży.

Tereny od Łachty przez Olgino do Lisiego Nosa zachowywały przez długie dziesięciolecia charakter rekreacyjno-sportowy i dopiero w 1963 r. włączono je w skład, wówczas leningradzkiego, zespołu miejskiego.

Dacza charakterystyczna dla opisanego rejonu

Skoro została wyjaśniona geneza nazwy OLGINO, przechodzę do zasadniczego tematu notki.

Wylęgarnia trolli

W drugim półroczu 2013 r. pomieszczenia w dwupiętrowym biurowcu pod adresem Szosa Przymorska 131 w petersburskiej metropolii, usytuowanym ok. 100 metrów od peronu stacji kolejowej Olgino, wynajęła firma o dyskretnej nazwie OOO „C”, czyli „S”, Sp. z o.o.
(OOO to rosyjski odpowiednik spółki z o. o., - obszcziestwo z ograniczennoj otwietstwiennostju;
z kolei skrót OAO oznacza spółkę akcyjną - akcjonejroje obszcziestwo) .

Pierwsza siedziba farmy trolli nieopodal stacji kolejowej Olgino

Ochrona strzegła pomieszczeń spółki, oczywiście znajdował się tam sekretariat oraz pokoje ze stosownymi tabliczkami w rodzaju: „Oddział szybkiego reagowania”, „Administracja blogerów i komentatorów”, „Oddział CEO”, „Dziennikarze”, „Oddział blogerów” , „Oddział komentatorów”, „Oddział specjalistów soc-sieci”. Na piętrze ulokowano gabinety dla kierownictwa oraz salę konferencyjną. Tu zatem ma swój początek tytułowa fabryka trolli, chociaż żadne kominy tam nie dymiły. Nazwa osiedla stała się powszechnie znanym memem, pomimo iż dalsze lokalizacje dla wspomnianej działalności nie posiadały już adresów na jego terenie. Rosyjski termin to логово (czytaj łogowo), czyli legowisko, rodzaj gniazda, zaś termin fabryka trolli jest pomysłu zachodniego dziennikarza,  o czym będzie później.

Już w marcu następnego roku, tj. w 2014, spółka zmieniła zarówno siedzibę jak i nazwę, ale, rzecz jasna, nie zmieniła przedmiotu swojej działalności. Może to wskazywać, iż obiekt w Olgino pełnił rolę jedynie tymczasowego poligonu doświadczalnego, gdzie testowano rozmaite techniki operacyjne oraz szkolono w nich pracowników, jak też prowadzono ich wstępną selekcję.

Nowy podmiot nazywał się Agencja Poszukiwań Internetowych Sp. z o.o. (ООО „Агентство интернет-исследования” (Internet Research Agency Ltd) i został formalnie zarejestrowany pod adresem odległym o 12 km od poprzedniej lokalizacji, ale miejsce pracy dla większości pracowników znajdowało się w wynajętych pomieszczeniach biurowca przy ulicy Sawuszkina 55, w północno-zachodnim rejonie St. Petersburga, niedaleko stacji metro o nazwie Czarna Rzeczka.
 

Widok biurowca przy ul. Sawuszkina 55

I właśnie to miejsce jest utożsamione z fabryką trolli, a nie jego wcześniejsza lokalizacja w Olgino. Natomiast termin „trolle z Olgino” stał się jednym z memów odnoszących się do sposobu prowadzenia w mediach internetowych tego rodzaju działalności, bez związku z formalnym adresem jej rejestracji lub miejscem wykonywania.

Poprzez lokalizację w jednym odosobnionym obiekcie łatwo było „namierzyć” pracowników Agencji. Oto bowiem co dzień rano dziesiątki młodych ludzi zdążały pod adres znajdujący się w okolicy, gdzie nie było uczelni czy szkół lub też innych miejsc, z których ludzie ci zwykli korzystać. Pomimo tego, że budynek przy ul. Sawuszkina nie posiadał żadnej tabliczki informacyjnej, ani jakichkolwiek oznaczeń, szybko zostało ustalone jego przeznaczenie.
https://uainfo.org/blognews/332255-v-seti-deystvitelno-rabotaet-banda-kremlevskih-trolley-imena-adresa-dokumenty.html

Wg relacji jednego z byłych pracowników, jedynym kryterium kwalifikującym do pracy w agencji był stosunek do aktualnie sprawowanej władzy politycznej w Federacji Rosyjskiej. Oczywiście kandydata sprawdzano także pod kątem karalności. Natomiast umiejętność poprawnego formułowania przekazu w wersji pisanej nie była konieczna, bowiem do wyłapywania szczególnie rażących wpadek językowych był tam specjalny pracownik, który miał za zadanie je poprawiać. Przekrój pracowników reprezentował szerokie spektrum społeczne, poczynając od studentów i byłych dziennikarzy poprzez osoby z niepełnosprawnością, gospodynie domowe, pary małżeńskie po przedstawicieli subkultur, np. skinów czy półjawnych odmieńców seksualnych.

Dyscyplina pracy była egzekwowana z żelazną konsekwencją. Za każdą minutę spóźnienia lub wcześniejszego wyjścia z pracy potrącano z wynagrodzenia kary pieniężne. Powodowało to znaczną płynność kadr, pomimo iż średnie wynagrodzenie  dla pracowników wynosiło wówczas 800-1000 USD miesięcznie (w przeliczeniu po ówczesnym kursie rubla), wszelako pod warunkiem, że zdołali wykonać dosyć wyśrubowane normy zadaniowe. I tak, kopirajterzy w trakcie 12-to godzinnej zmiany mieli do opublikowania od 135 do 140 komentarzy w zadanym temacie, z których każdy powinien zawierać nie mniej niż 200 znaków.

Strukturę zatrudnienia w Agencji cechowała ścisła hierarchia. Kopirajterzy mogli kontaktować się jedynie ze swoim bezpośrednim przełożonym i nie znali osób z wyższego szczebla kierownictwa. W pokojach biurowych funkcjonował monitoring, obowiązywało wejście (i wyjście) za przepustkami (bramki elektroniczne), pracownicy byli regularnie sprawdzani na detektorach kłamstwa, jak też była monitorowana ich pozazawodowa aktywność w sieci. Dla personelu Agencji wprowadzono systematyczne szkolenia ideolo, z których pracownicy musieli zdawać sprawdziany w formie testów wykazujących stopień  ich lojalności i rozumienia sytuacji. Pytania bynajmniej nie były łatwe, zaś  odpowiedzi powinny być zgodne z aktualnymi wskazaniami politycznej busoli np. w kwestiach Hilary Clinton, Borysa Niemcowa, Donbasu, Ukrainy, Syrii, Iranu, etc. Za brak postępów w nauce wymierzano kary pieniężne, podobnie jak za łamanie dyscypliny pracy. Brak postępów, powtarzające się naruszenia dyscypliny czy niedozwolone opinie w wygłaszane w „czasie prywatnym” skutkowały natychmiastowym zwolnieniem. Ale i tak praca ta była atrakcyjna ze względu na oferowane warunki finansowe. Dla początkujących w sekcji rosyjskiej miesięczne wynagrodzenie sięgało 800 USD, a sekcji anglojęzycznej 1000 USD.

Wśród trolli znajdowała się elita. Jej wyselekcjonowani członkowie mieli prawo prowadzić blog pod własnym imieniem (najczęściej przybranym na potrzeby sieci), dla których norma wynosiła dwanaście politycznych notek podczas dwudniowej sesji, a dodatkowo, niejako w nagrodę, mogli publikować „lżejszy” tekst, z reguły raz w tygodniu, mający pokazać, że bloger jest „równym gościem”, a nie tylko jednowymiarowym kremlobotem. Przykłady lżejszego repertuaru to np. notki w rodzaju „Wspomnienia z woja”, „Fitneski żrą pierogi”, itp.

Pod adresem na Sawuszkina 55 wynajmowała pomieszczenia również redakcja „Internet – SMI”
(СМИ - Средства массовой информации; sredstwa masssowoj informacji – środki masowego przekazu), czyli kilkanaście adresów portali komentujących bieżące wydarzenia.  Komentarze pojawiające się pod tymi adresami  były, rzecz jasna, koordynowane i synchronizowane pod względem tzw. wydźwięku. Przekaz głównych mediów rządowych wzmacniany systemem multiplikowania komentarzy i opinii przez stu kilkudziesięcioosobowe brygady trolli pracujących na  trzy zmiany (wg grafiku 12 na 24 godziny, łacznie ok. 400 pracowników) dawały kumulacyjny skutek w postaci docierania pożądanych przez władzę treści do wielomilionowej rzeszy użytkowników sieci. Pomiary teleometryczne wskazywały, iż łącznie z  portalami SMI dotyczyło  to 30-40 milionowej liczby odbiorców.  Rzecz jasna, trudno określić, jaki to wywierało skutek, ale sam zamysł tego przedsięwzięcia nie miał charakteru komercyjnego, czyli nie zakładał "opłacalności" w sensie finansowym.

Założycielem i dyrektorem generalnym tej inicjatywy medialnej był (1958 r. urodzenia), pułkownik milicji w stanie spoczynku Michaił Iwanowicz Bystrow, były pełnomocnik ministra spraw wewnętrznych w moskiewskim rejonie Petersburga, a wcześniej organizator biura do walki ze zorganizowana przestępczością.

W maju 2014 r. grupa hakerska używająca nazwy Anonimowy internacjonalista  opublikowała dane, z których wynikało, iż inicjatywy medialne z ulicy Sawuszkina otrzymują finansowane za pośrednictwem holdingu „Konkord”, którego prezesem jest Jewgienij Wiktorowicz Prigożin, nazywany (przezywany) „szefem kuchni Putina” (повар).

Prigożin Wiktorowicz Jewgenij; (rok urodz. 1961). Foto: PhotoXpress)
Wg szacunków za 2016 r. jeden z pierwszej setki rosyjskich multimiliarderów (rublowych ). Jego majątek oszacowano wówczas na ok. 150 mln w przeliczeniu na USD. Ale jak to bywa z takimi szacunkami w przypadku rosyjskich oligarchów, są one z reguły drastycznie zaniżone.

Powiedzieć o Jewgeniju Prigożinie „szef kuchni”, to jakby w ogóle niczego nie powiedzieć.  Wobec czego wypada wymienić kilka przykładowych elementów jego imperium gospodarczego. Na początek moskiewska siedziba centrali tego holdingu, która mieści się w takim oto zgrabnym budynku.

Siedziba zarządu grupy „Konkord”. Moskwa, ul. Powarskaja (czyli Kuchmistrza) 31/29.;
(ros. ул. Поварская – ul. Powarskaja; od повар – szef kuchni)
http://rucompromat.com/organizations/gruppa_konkord

Spółka „Konkord” została założona w 1997 r. w Sankt-Petersburgu. W jej strukturze działają restauracje w tym mieście jak np. elitarny lokal dla smakoszy „Dawny obyczaj” (Старая таможня), restauracja party-house „Rosyjska kuchnia”, restauracja kuchni włoskiej „Polenta”, restauracja koszerna „Siódma czterdzieści”, (Семь сорок) https://radioshanson.ru/news/istoriya_pesni__sem__sorok ,
czy restauracje pałacowe: „Rosyjski Empire (Русский Ампиръ)” oraz „Pałac Stroganowych”.

Wnętrze petersburskiej restauracji „Pałac Stroganowych”.

Wnętrze restauracji „Rosyjski Empire”

A w stolicy Federacji Rosyjskiej restauracja „Rzeczny Pałac” na motorowcu pływającym po rzece Moskwie:

Restauracja Palace River

Oczywiście, obok wymienionych lokali gastronomicznych, holding oferował szereg innych usług, jak np. sieć butików o nazwie “Muzeum czekolady”. Specjalny oddział „Konkord Katering”prowadził  obsługę  bankietów na Kremlu. Inne wyspecjalizowane agendy holdingu zajmowały się deweloperką. Np. spółka o nazwie „Konkord, Management i Consulting” wybudowała dla petersburskiej elity finansowej ekskluzywną rezydencję o nazwie „Północny Wersal”.

Cottage „Północny Wersal”

Ponadto grupa “Konkord” (jej agendy) uzyskała pozycję monopolistycznego dostawcy żywności dla resortu obrony narodowej oraz dla moskiewskich szkolnych stołówek. Oczywiście, to tylko niektóre z przedsięwzięć tej grupy.

Wspomniana akcja hakerska narobiła światowego rozgłosu opisanym inicjatywom medialnym, toteż w 2015 r. amerykański dziennikarz Adrian Chen na zlecenie New York Times Magazine przybył do St. Petersburga, aby na miejscu zbadać co kryje się dokładniej pod nazwą „Agencja Poszukiwania internetowe” przy ulicy Sawuszkina 55.

Adrian Chen

A rozgłos określeniu „fabryka trolli” nadał artykuł jego autorstwa, będący efektem tej podróży, zatytułowany „The Agency” z 02.06.2015 r.
https://www.nytimes .com/2015/06/07/magazine/the-agency.html

Z tym, iż nie udało mu się zbadać zbyt dokładnie działalności rzeczonej agencji. Informacje, które zawarł swoim artykule pochodziły głównie od kilku byłych pracowników kontraktowych „fabryki trolli”. Natomiast sam pobyt dziennikarza pod adresem Sawuszkina 55 wyglądał jak następuje.

Przewodnikiem amerykańskiego dziennikarza była ponoć pełnomocnik Agencji, która na spotkanie w pobliskiej kafejce przyszła z osiłkiem, przedstawionym mu jako brat przewodniczki. Następnie razem z przewodniczką A. Chen udał się do budynku Agencji, gdzie oczekiwał na niego Jewgienij Lwowicz Zubariew, sam szef FAN (Федеральное агентство новостей; po polsku: Federalna Agencja Wiadomości), wówczas instytucji koordynującej i nadzorującej co najmniej 16 adresów SMI.

Zubariew Lwowicz Jewgienij

„Koledzy” dziennikarze przyjaźnie porozmawiali, przy czym Zubariew zaprzeczył jakimkolwiek związkom FAN z Agencją Poszukiwania Internetowe i określił sugerowanie takich powiązań „czarnym pijarem” wszczętym wobec jego firmy. Nazajutrz po opuszczeniu granic Rosji przez amerykańskiego dziennikarza agencja FAN zamieściła notkę o tym, że Adrian Chen odbył spotkanie ze znanym aktywistą ultraprawicowych radykałów (nazi-skinhead), niejakim Aleksiejem Maksymowem, pseudo „Mucha”, ilustrowaną stosownymi zdjęciami wykonanymi ukrytą kamerą. Tenże "Mucha" wystąpił w roli „brata” pełnomocnicy Agencji Poszukiwania Internetowe. A oto fotka tego sympatycznego gentlemana:

„Mucha”

Już w miesiąc później, na skutek „międzynarodowego rozgłosu” i „czarnego pijaru” rozkręconego w mediach anglojęzycznych (i nie tylko), agencja FAN powiadomiła o zamknięciu swojej działalności. Ale kontynuowała ją pod nowym prawno-organizacyjnym szyldem jako Gławset' - Główna agencja sieciowa Sp. z o. o. (ООО „Главсеть” - Главное сетевое агентство), również na ul. Sawuszkina, choć ukryta w dużym kompleksie handlowym, gdzie nie tak łatwo było zidentyfikowac pracowników konkretnej firmy pośród wielu innych podmiotów gospodarczych. Okazało się, że zmiany adresów i nazw są dosyć skutecznym sposobem „gubienia tropów”.

Tym bardziej że prokurator generalny USA Robert Swan Mueller III rozpoczął w drugim  kwartale 2017 r. dochodzenie w kwestii wmieszania się w wybory prezydenckie 2016 r. w USA „rosyjskiej ręki”, a już wcześniej, bo w drugim półroczu 2016 r. sprawę tę zaczęło drążyć FBI. Jak to się mówi „smród” rozszedł się szeroko, a jednym z motywów ze wspomnianego procedowania było obwinienie Jewgenija Prigożina o finansowanie Agencji Poszukiwania Internetowe oraz współdziałających z nią SMI, o  deprecjonowanie jednego z kandydatów (H. Clinton) oraz podżeganie do wewnętrznych konfliktów w USA. Skutkiem powyższego było objęcie sankcjami przez władze amerykańskie samego J. Prigożina, jak też  wielu osób z kierownictwa Agencji i SMI.

Nic zatem dziwnego, że w grudniu 2017 r. „farma trolli” po raz kolejny zmieniła adres i zamelinowała się w dopiero co oddanym do użytku kompleksie biurowców (business-center „Łachta”) w Przymorskim Rejonie St. Petersburga na ulicy Optyków (niedaleko stacji metro Stara Wieś ), stanowiącym  kompleks dwóch biurowców Łachta 1 i Łachta 2 . Akurat Agencja wynajęła pomieszczenia w tym o numerze 2 (sześciopiętrowy budynek o łącznej powierzchni ok. 13.000 m kw).

Biurowiec Łachta -2
http://bc-lahta.ru/galereya/foto/lahta-2.html

Wobec wskazania palcem „winnego” przez wysokiej rangi urzędnika państwowego USA, telefony oraz komputery OOO „Gławseti” były bardzo często atakowane przez hakerów lub regularnie blokowano spółce łącza.
Tego rodzaju sąsiedztwo stało się uciążliwe dla innych podmiotów (firm) wynajmujących powierzchnie biurowe w ww. obiekcie i w efekcie właściciel wymówił Agencji umowę o wynajem.

Agencja „Gławset’”, Sp. z o.o. została postawiona w stan likwidacji 22 маja 2019 r., a jej działalność była kontynuowana pod szyldem agencji „Teka” Sp. z o.o. pod petersburskim adresem przy ul. Bajkonurskiej 13.

Nie bardzo jest sens wklejania fotek kolejnych adresów, gdy wszystko wskazuje na to, że medialna sieć i jej współpracownicy zostali rozproszeni po wielu tytułach i wielu miejscach. Nie wiadomo, które są realne, a które jedynie „papierowe” (podane tylko dla rejestracji działalności).

Oczywiście także FAN SMI wolała prowadzić swoją działalność pod innymi adresami, niż przechodząca kolejne metamorfozy „fabryka trolli”, aby nie dawać formalnego pretekstu do wskazywania powiązań pomiędzy ich rodzajami działalności.

W październiku 2019 r.  ogłoszono o powstaniu holdingu medialnego o nazwie „Patriota”, w skład którego weszły niektóre z dotychczasowych komponentów „Fabryki –Media” (czyli, między innymi, FAN, „Wiadomości narodowe”, „Gospodarka dzisiaj” i „Polityka dzisiaj”). Adres nowej siedziby to jeszcze inny biurowiec kompleksu „Łachta Plaza” o nazwie „Iljicz”.

Biurowiec „Iljicz”

Interesującym wątkiem śledztwa amerykańskiego prokuratora generalnego (zakończonego w 2019 r.) było wskazanie na finansowanie przez grupę „Konkord” działalności prywatnej firmy wojskowej, znanej jako CzWK Wagner (ЧВК; Частная военная компания - Prywatna Firma Wojskowa), a założonej przez podpułkownika specnazu GRU w stanie spoczynku, Ukraińca z pochodzenia, Dymitra Walerjewicza Utkina - dowódcę grupy Wagnera.

Ale to temat na odrębne opowiadanie.

Dymitr Walerjewicz Utkin (ur. w 1970 r. w Kirowgradzie w Ukraińskiej SRR;
obecnie jest to miasto na terenie Republiki Ukrainy, które w ramach realizacji postanowień ustawy dekomunizacyjnej z dniem 14 czerwcu 2016 r. zmieniło nazwę na Kropiwnickij)

 

******

Wykaz wszystkich moich notek na portalu "Szkoła Nawigatorów" pod linkiem:

http://stanislaw-orda.szkolanawigatorow.pl/troche-prywaty

 

 

 

 

---

tagi: trolle 

	stanislaw-orda
	11 października 2020 21:40

43     4085    13 zaloguj sie by polubić