Przedstawiam tekst Bronisława Przyłuskiego sprzed lat 50-ciu. Z tego względu do oryginalnego tekstu dodałem trzy przypisy, które odnoszą się do wytłuszczonych przeze mnie fragmentów w tekście.

(tekst oryginalny: „Wiadomości” (londyńskie); Nr 1200/1201 z 1969 r.)

Bronisław Przyłuski
https://pl.wikipedia.org/wiki/Bronis%C5%82aw_Przy%C5%82uski

Beneventum (Benevento) - miejscowość w regionie Kampania (we włoskiej prowincji Benevento), współcześnie miasto ok. 60 tys. mieszkańców.

Przypisy:

1. Antonia – twierdza w Jerozolimie przylegająca do terenu Świątyni Jerozolimskiej (i górująca nad jej terenem). Miejsce stacjonowania oddziału pomocniczego armii rzymskiej (w czasie pokoju ta formacja pełniła funkcje policyjne) oraz siedziba rzymskiego namiestnika Judei, podczas jego pobytów w Jerozolimie.

2. Jezus Nazarejczyk w momencie wykonania na nim wyroku śmierci miał 36-39 lat.
   W takim razie nie należy stosować do takiego wieku określenia „młody”. Ówczesny wiek metrykalny Jezusa w epoce, w której ukończenie 50 lat oznaczało wkroczenie w starość, jest wiekiem dojrzałego mężczyzny.

3. Cezarea Maritima (Cezarea Nadmorska) była w czasie opisywanych wydarzeń formalną stolicą rzymskiej prowincji Judea i siedzibą wojskowego namiestnika rzymskiego, wówczas w randze prefekta, (a nie prokuratora). Cezarea Nadmorska była położona na terenie „heretyckiej” Samarii i w ten sposób taka lokalizacja siedziby przedstawiciela rzymskiej władzy „okupacyjnej” była znacznie mniej „drażliwa” dla wyznawców judaizmu, niż gdyby siedziba wojskowego namiestnika znajdowała się w Jerozolimie.

„DOSTOJNY GAJUSIE, istotnie jak ci to powiedział Trygencjusz Pulwiusz, przed laty byłem starszym protokolantem w sądzie wojskowym w Jerozolimie na Antonii (1). Prócz mnie pracowało tam trzech Greków, młodszych skrybów, z którymi nieraz rozmawiałem o tej dziwnej sprawie, o której i ty chcesz co więcej wiedzieć.

Był to czas, gdy Wielkorządcą Judei był Piłat Poncki, pod panowaniem boskiego cesarza Tyberiusza. W Jerozolimie odbył się w okresie Paschy żydowskiej sąd nad niejakim Jezusem z Nazaretu. Skazany na śmierć, młody, bo zaledwie 30- letni Żyd (2) zawisł na drzewie wraz z dwoma jeszcze łotrami. A gdy umarł, wydano jego ciało jednemu z tamtejszych możnych, czy też rodzinie, by pochować je według zwyczaju żydowskiego jeszcze przed Paschą, w grobie wykutym w skale niedaleko od miejsca kaźni na wzgórzu zwanym "Trupią Czaszką".

Ponieważ jednak starsi gminy żydowskiej bali się rozruchów, jako że ów Jezus miał wielu zwolenników i przyjaciół wrogich gminie, a zapowiedział przed śmiercią że zmartwychwstanie - co może brzmieć dziwnie dla ucha Rzymianina, szlachetny Gajusie - starszyzna żydowska uprosiła namiestnika, by na kamieniu grobowym mogła ulać swoje pieczęcie, a przy grobie postawić straż z wojsk rzymskich. Mogliby się bowiem zwolennicy Jezusa, wykradłszy ciało, chwalić że w istocie zmartwychwstał.

Tak się też i stało.

Setnik kohorty syryjskiej, stacjonowanej wówczas w Jerozolimie, na rozkaz namiestnika wystawił przy grobie straż na cztery dni i cztery noce, a starsi gminy żydowskiej ulali pieczęcie na kamieniu grobowym. (Z tej to kohorty żołnierze wykonali byli wyrok na Jezusie, a potem strzegli jego grobu).

Nie dziw się, szlachetny Gajusie, temu co piszę o zmartwychwstaniu skazanego na śmierć i straconego człowieka - działo się to bowiem na Wschodzie, gdzie wielu jest takich, co połykają bez szkody ogień, także kaleczą ciało swoje bez krwi i bez bólu.

Na trzecią noc, ku zgrozie całego garnizonu i rozpaczy setnika, dziesiętnik wraz z wartą w przestrachu przybiegli na Antonię opuszczając posterunki przy grobie. Przez to dopuścili się wykroczenia przeciw dyscyplinie, za co postawieni zostali przed sąd. Według prawa wojskowego groziła im wszystkim kara śmierci.

Przez tydzień przesiedzieli w ciemnicy o chlebie i wodzie. Szeregowi razem, a dziesiętnik osobno. Ósmego dnia po 16-tym nizan czasu żydowskiego przybył z Cezarei dowódca legionu, prokurator i sędzia (3) i odbyła się sprawa, na której był też obecny dowódca kohorty syryjskiej i ja jako protokolant.

Zapisałem każde słowo, a potem przepisałem cały akt sprawy i oddałem go prokuratorowi. Na szczęście brulionu nie kazali mi oddać i zachowawszy go sobie mogę teraz zaspokoić twoją ciekawość, szlachetny Gajusie. Choć to były zeznania ludzi prostych, a nawet szczerze powiem: barbarzyńców - to jednak wydaje mi się, że wydarzenie było czymś niezwykłym, więc pewnie dobrze będzie, jeśli zostanie jeszcze jedno świadectwo poza oficjalnym.

Sąd zebrał się na głównej sali w Antonii, tam gdzie zwykle odbywają się sprawy gardłowe. Obecny był dowódca legionu syryjskiego z Cezarei, dostojny Apiusz, wojskowy komendant Jerozolimy Kateliusz i dowódca kohorty syryjskiej, z której pochodzili oskarżeni żołnierze - Polidoriusz.

Podobno dowódca legionu rano udał się na posłuchanie do namiestnika. Z tego powodu czekaliśmy na rozpoczęcie sesji aż dwie godziny, tak że gdy dostojny Apiusz wszedł na salę, powstaliśmy z miejsc, witając wojskowym wyciągnięciem ręki najstarszego rangą żołnierza, w którego obecności miała się odbyć rozprawa.

Oskarżeni żołnierze stali razem. Osobno stał dziesiętnik. Wszyscy otoczeni strażą zbrojnych. Kiedy dostojny Apiusz usiadł, usłyszeliśmy głos oskarżyciela. Był to młody oficer niedawno przybyły z Italii. Głos mu drżał, ale słowa padały wolno i echem rozlegały się po ogromnej sali. Oskarżeni stali z pochylonymi głowami słuchając w skupieniu.

- Oskarżeni jesteście, cała dziesiątka, z dziesiętnikiem z syryjskiej kohorty, o opuszczenie posterunku przy grobie w nocy 16-go nizan, miesiąca czasu żydowskiego; a także o przyzwolenie na wydanie czy wykradzenie ciała umarłego, które waszej było powierzone pieczy. l żeście to ciało wydali bez walki, na którą jako żołnierze cesarscy winniście być zawsze gotowi. Dwóch z was i dziesiętnik o wejście do grobu, co za profanację jest uznawane i karane śmiercią, tak jak i opuszczenie posterunku.

- Za te przewinienia przeciw dyscyplinie i obyczajowi odpowiecie przed sądem.

Oskarżyciel wskazał na dziesiętnika i spytał:

- Dziesiętnik Priskus. czy przyznajecie się do winy?

- Przyznaję się - odpowiedział dziesiętnik. - Tyle tylko, że do grobu wszedłem, gdy był już pusty. A pancerni Demas i Cystas weszli tam z rozkazu mojego.

Tu muszę, dostojny Gajusie, przerwać i usprawiedliwić się, że nie potrafiłbym swoimi słowami dokładnie opisać przebiegu sprawy, więc z brulionu jaki mam jeszcze u siebie, wypiszę pytania zadawane oskarżonym i ich odpowiedzi, bo tylko w ten sposób dam ci właściwy przebieg sprawy, która zadziwiła nie tylko mnie i moich podwładnych pisarczyków, ale i sąd cały i dostojnego Apiusza, co pewnie uznasz, gdy przeczytasz ten skrypt do końca.

Następnie oskarżyciel wskazał na pancernych Demasa i Cystasa i spytał, czy się do winy przyznają. Obydwaj odpowiedzieli twierdząco, gdy jednak spytał trzeciego żołnierza, który razem z nimi stał na warcie, Adamasa, a gdy ten milczał, dziesiętnik podniósł rękę do góry prosząc o głos. .Oskarżyciel skinął głową, a dziesiętnik powiedział:
- On zaniemówił tej nocy.
- Przestraszył się kilku Żydów, co przyszli po ciało - powiedział oskarżyciel. - A może umarłego, co nie był umarły, tylko doczekał nocy, kamień pchnął i wyszedł. Czy tak było? Mówcie za niego, Priskus.

Dziesiętnik Priskus otarł pot z czoła ręką i jakby wracając myślą od początku, powiedział:
- W piątek krzyżowaliśmy Jezusa i umarł. A potem jeszcze setnik Longinus podszedł z włócznią i przebił mu bok. Tak, że żywy nie był. A potem przy nas, już zdjętego z krzyża i wydanego krewnym, owijali go w całun i namaszczali olejkiem. A było olejku ze sto funtów. To choćby żywy był, to by się w grobie udusił.

- A czyście dokładnie widzieli, jak go setnik Longinus przebijał?

- Na moich oczach to się stało. I gdyby żywy był, to by krew z niego buchnęła. Wiele razy to widziałem. Wystarczy przez żebra się przebić, i to nie włócznią, a krótkim nożem, by krew spieniona buchnęła z rany. A tu spłynęła z wodą leniwymi kroplami.

Nie słuchał już oskarżyciel do końca, tylko rzucił:
- A te pieczęcie na kamieniu przy was starsi kładli'?
- Przy nas - powiedział dziesiętnik. - Ledwo ciało krewni do grobu złożyli, starsi czekali już z pachołkami, żeby kamień założyć, bo ciężki był i rodzina sama rady dać nie mogła. Skoro więc tylko kamień grobowy osiadł, starszy jeden na naszych oczach cztery pieczęcie uIał i po sprawdzeniu wszyscy odeszli.
- A co było dalej? - spytał oskarżyciel.
- A no, według regulaminu, po trzech stało przy grobie, a reszta odpoczywała.
- W śIedztwie -- powiedział oskarżycieI - ci, co odpoczywali, zeznali że ich sen zmorzył i posnęli.

Z tego to spania widocznie dziesiętnik po całym ogrodzie ich szukał, bo to też zeznali, że broń rzucili i uciekli w popłochu! Pancerni, Partos, Alis, Coterwa, Valina, Menides, czemuście broń rzucili i uciekli od grobu?

Nie czekając, jeden przez drugiego zaczęli mówić, tak że tylko kilka zdań zdołałem zapisać, szlachetny Gajusie.
- Lęk nas wziął, panie, od tej jasności i wiatr głosem ludzkim mówił - powiedział Partos.
- Ziemia się trzęsła - dorzucił Menides. --
- A tych, co przyszli po ciało, widzieliście?
- Spaliśmy, panie! Nikogośmy nie widzieli! Przestraszyliśmy się... Ogłupielimy! - bełkotała cała piątka. - Niczego się od was nie dowiem - powiedział oskarżyciel. – Może ci, co na posterunku stali, kogoś wreszcie widzieli. A może spaliście i wy? Mówcie: Demas, Cystas, Adamas,
- Nie spaliśmy, proszę waszej miłości! - krzyknęli obaj równocześnie, a Adamas stał tylko jakby zaklęty, choć widać było z wysiłku, jaki się malował na jego twarzy, że chce coś powiedzieć, ale głosu nie może dobyć i gardła.

Wtedy to dostojny Apiusz poruszył się w krześle i kazał, by mówili po kolei. Najpierw Cystas, a potem Demas, bo już wiedział, że Adamas, gdyby mógł, to by wszystko wyśpiewał.

- Cystas, coście widzieli? - spytał spokojnie oskarżyciel. Nie od razu usłyszeliśmy odpowiedź. Cystas przez chwilę poruszał wargami, krople potu ukazały się na jego czole. Chłop to był na schwał, z szeroką piersią, rudawy; ręce rozłożył sękate od mięśni, grubymi palcami jakby odgarnąć chciał zasłonę, co mu na oczy spadła, zająknął się i wreszcie wykrztusił:
-- Rap... raptem pokazała się chmura... Nie większa od ręki ludzkiej, ale gęsta i twarda jak... pięść. Podniosła się i... stanęła gorejąca nad światem... I cały świat się zmienił.. I rozpalił się świat jak... przy stworzeniu!

Dostojny Apiusz poruszył się znowu w krześle niecierpliwie i spytał:
- Skąd wiesz jak było przy stworzeniu? Nie było cię wtedy, dziecko ...
- Wiem, bo widziałem tej nocy! Kwiaty na migdałowych drzewach zaczęły się palić i cień się zmienił w kolory.

- W nocy? Cóż ty wygadujesz! - przerwał dostojny Apiusz.

- Prawdę mówię! żebym tak zginął tu na miejscu i rodzinnego domu nie zobaczył, jeśli kłamię - zaklął się żołnierz, w oczy patrząc dostojnemu Apiuszowi.
Spojrzałem na dostojnego Apiusza, który zacisnął wargi i nie wyrzekł ani słowa, pozwalając pancernemu Cystasowi dokończyć. Ten zaś - jak przyparty dziesięcioma włóczniami do muru, nie mając tarczy i nie widząc ratunku - zaparł się rękami w balustradę, co oddzielała oskarżonych od trybunału, i ciągle patrząc w oczy zniecierpliwionemu dowódcy, powiedział:
- To już nie była noc! To był dzień...! długo szukał słowa, wreszcie znalazł - D z i e ń  o g n i a . . .!
- i po chwili krzyknął na cały głos. - I  w s c h ó d  b ł y s k a w i c y! Drzewa się paliły jak świece i księżyc skamieniał z tej jasności.

W tym miejscu, szlachetny Gajusie, zrobiła się cisza śmiertelna i w tej ciszy doleciał ostry głos gdzieś z końca sali: „Oszalał ten człowiek!". Pancerny Cystas nie słyszał widocznie nic, bo spojrzał w górę wzrokiem przebijając kamienne sklepienie i spokojnie dokończył:
- Wtedy zdjął mnie lęk i wiatr mnie porwał zimny... Nie... Gorący. Nie wiem jaki... Rzuciło mną o ziemię. Hełm zdarło mi z głowy i zacząłem uciekać. Gdy to powiedział, opuścił głowę i stał, ogromnymi dłońmi ściskając poprzeczkę balustrady.

Oskarżyciel, muszę przyznać, zachował zupełny spokój, choć na początku przecież czytał oskarżenie drżącym głosem. Co to znaczy jednak dobra rzymska szkoła! Po chwili, jak gdyby nigdy nic, zwrócił się do stojącego przy Cystasie oskarżonego Demasa:
- Demas! Czyście to samo widzieli?

Pancerny Demas, czarny i kędzierzawy Syryjczyk, cedząc każde słowo zaczął mówić:
- Nie pamiętam jak było na początku. Zobaczyłem tylko że ptaki spadały z drzew... A po środku wstał słup jasności jakby się słońce na ziemię wylewało i... pękła noc. Niebo się otworzyło i nie mogłem ustać. Upadłem. Objęła mnie niemoc słodka, jak wtedy w chorobie, gdy matka ręką gładziła mnie po rozpalonym czole, i szloch mnie chwycił za gardło i zobaczyłem Człowieka!

Oskarżyciel jak gdyby czekał na to słowo, poderwał się z miejsca jak lew, co dopadł zdobyczy, i krzyknął:
- Jakiego człowieka zobaczyłeś, mów!
- Człowieka z ciała i z krwi. Nie ducha i nie anioła. Takiego jak wasza miłość, takiego jak ja, jak Cystas... Z bokiem przebitym:.. wyszedł z grobu i szedł w górę tej jasności. Strach mnie wziął, bo wiedziałem,że on z Boga jest i nie rozumiałem nic i zacząłem uciekać.
- Mówisz że to był człowiek zwyczajny? - spytał dostojny Apiusz.
- Zwyczajny, tylko... na podobieństwo boże. Szedł prosto w niebo! Księżyc zgasł i gwiazdy zaczęły śpiewać...
- Śpiewać? gwiazdy? Co ty pleciesz! - przerwał oskarżyciel.
- Śpiewały, nie wiem, ale śpiewały. Może to były czary, ale prawdziwe, boskie i święte.

Szlachetny Gajusie, gdy Demas skończył mówić, oskarżyciel zwrócił się do dostojnego Apiusza, z którym zamienił słów kilka i śpiesznie wracał na swoje miejsce, żeby zakończyć przewód, ale nie doszedł jeszcze do pulpitu, gdy Adamas, ten oniemiały, krzyknął tak głośno i przeraźliwie, że mnie ciarki przeszły po plecach. Sala się zakołysała, a oniemiały mówił:

- Stałem najbliżej grobu, tuż przy kamieniu i wiem, że to nie były czary, ale prawdziwe, święte
Z m a r t w y c h w s t a n i e!

Niebo otworzyło się nade mną. Pieczęcie zaczęły się topić. Z nieba w blasku zeszli dwaj mężowie. Kamień grobowy sam się odsunął na bok i patrzyłem na to i wiedziałem, że to cud i nie mogłem ani krzyknąć, ani ruszyć się z miejsca nie mogłem. l weszło do grobu dwóch z nieba, a wyszło trzech głowami sięgając gwiazd. Krzyż za nimi wstępował jasny, gorejący. Głos się odezwał znad krzyża; a ja ogłuchłem od tego głosu i oślepłem od blasku, i mowę mi odebrało. Wróciły mi teraz: słuch, widzenie i mowa, za co niech będą dzięki...

Nie dokończył. Oskarżyciel przerwał mu pytaniem, skąd jest rodem.
- Z Samarii pogańskiej - powiedział cicho i zapłakał. I na tym płaczu skończył się przewód sądowy. Oskarżyciel zabrał głos mówiąc, że każdy z oskarżonych, nie wyłączając dziesiętnika Priskusa, mówi co innego. Że dziesiątka na posterunku nie dotrwała i że wszyscy pancerni złamali rozkaz cesarski. Poza tym, że nie użyli broni przeciw napastnikom, przez co dopuścili się przestępstwa i podlegną karze, każdy według opieszałości swojej.

Mógłbyś się zdziwić, szlachetny Gajusie, że nie było obrońcy na tej rozprawie, ale w tych czasach oskarżony żołnierz mógł się bronić w sądzie wojskowym jedynie sam, gdy przestępstwo tyczyło tylko złamania regulaminu.

Wyrok odczytany był na drugi dzień i choć przy odczytaniu nie byłem, wiem dobrze, że cała dziesiątka uniewinniona została. A nawet plotka chodziła po mieście, że każdy z oskarżonych po dwie sztuki złota otrzymał zamiast kary. To wiem także, że kohorta syryjska w kilka dni zaledwie do Galii była odesłana okrętami, a na miejsce Syryjczyków przybyła do Jerozolimy kohorta rekrutowana w Germanii.

Wtedy przyszedł i mój czas, bo wkrótce przeniesiono mnie do Cezarei, gdzie pracowałem do zeszłego roku jako główny archiwista wojskowy. Przed rokiem zaś wróciłem do Italii, do rodzinnego miasta Beneventum, skąd tobie, szlachetny Gajusie, posyłam ten zapis wraz z pozdrowieniami.

Twój sługa (podpis nieczyteIny).”

======================================================================

Dodatkowo adekwatny link utworu muzyczno-wokalnego:

https://www.youtube.com/watch?v=asY3ru8DIGc

******

Wykaz moich notek na portalu "Szkoła Nawigatorów" pod linkiem:

http://stanislaw-orda.szkolanawigatorow.pl/troche-prywaty      

	stanislaw-orda
	14 kwietnia 2019 21:16