Czyli rzecz będzie o szczytach górskich. Zapewne każdy, kto miał bodaj bierną styczność np. z teleturniejami, zapewne słyszał, iż w pytaniach i odpowiedziach pojawia się taka fraza, że na naszej planecie jest czternaście szczytów o wysokości przekraczającej 8 000 metrów nad poziom morza (dalej:  m npm). To prawda, ale niepełna. O tym jak bardzo niepełna oraz dlaczego, będzie wyjaśnione w niniejszej notce, która powstała głównie na podstawie publikacji wybitnego polskiego himalaisty Jana Kiełkowskiego:
„Najwyższe góry świata. Spis  ośmiotysięcznych i siedmiotysięcznych szczytów Ziemi” (wydanie I - Düsseldorf 1998).
https://wspinanie.pl/2020/04/jan-kielkowski-1943-2020/
 https://stapis.com.pl/wp-content/uploads/2018/05/Spis-osmiotysiecznych-i-siedmiotysiecznych.pdf

Jak wynika z tytułu wyżej podanej publikacji, opowieść dotyczyć będzie nie tylko ośmiotysięczników.

Na początku zobrazuję pewien problem dotyczący dokładności pomiaru wysokości w przypadku szczytu, dla którego ta wysokość sytuuje się np. w pobliżu granicy 8 000 m npm, kiedy jedne źródła podają, że wynosi ona 8001 metrów, inne że 7999, a jeszcze inne podają równe 8000. A zatem do jakiej puli należy taki szczyt zaliczyć, czy do tych co powyżej, czy może jednak nie powinno włączać się takiego „niedomierzonego” przypadku do najwyższych z najwyższych?
Ale skoro jedne pomiary wskazują, że powyżej, a inne że przeciwnie, to przecież i tak źle, i tak niedobrze. Dlatego sformułowanie podobnych pytań powinno brzmieć:  ile jest szczytów górskich o wysokości co najmniej 8 000 m npm, choć i tak wspomniany problem dokładności pomiaru wcale nie zniknie. Dlaczego więc pomiary w dobie satelitarnej, gdzie można mierzyć wysokości obiektów na innych planetach i księżycach, dają rozbieżne wyniki? Oto np. w przypadku Mt. Everestu, góry najczęściej i najdokładniej mierzonej, różnica spowodowana grubością pokrywy śnieżnej w relacji do „gołej” skały, osiąga 5 metrów pomiędzy okresami lata i zimy.  Dlatego często podawane są dwa pomiary wysokości dla najwyższego wierzchołka tej góry, czyli 8849 oraz 8844 m npm.

Jak z tego wynika należy rozróżnić stosowanie określeń góra i szczyt. Otóż góra może posiadać kilka szczytów, a bywa, że i kilkanaście. W tym miejscu pojawia się niebanalny problem, czyli od jakiej wielkości występ skalny, znajdujący się na rozległym masywie wysokiej góry, można potraktować jako oddzielny wierzchołek?  Autor ww. publikacji wymienia pięć kategorii szczytów, przy czym kryterium stanowi rozmiar względnego przewyższenia nad poziomem najniżej położonej lokalnej przełęczy, oddzielającej ten szczyt od najbliższego kolejnego.

Do kategorii pierwszej zaliczył dominujące samodzielne szczyty o przewyższeniu (deniwelacja) powyżej 500 m nad najgłębszą rozdzielającą je przełęczą. Wydzielił w niej kategorię extra, czyli owe 14 głównych ośmiotysięczników, dla których takie przewyższenie przekracza 1000 m. Natomiast w ostatniej (piątej) kategorii umieścił występy skalne o deniwelacji nie przekraczającej 50 metrów (turniczki, iglice, kazalnice, etc.), choć w praktyce o co najmniej  10-cio metrowej wysokosci względnej  (są to  tzw. kulminacje, tj.  nierówności na stokach góry).

Czternaście ośmiotysięczników należy do kategorii extra, z czego dziesięć, obok głównego najwyższego, posiada jeszcze inne wierzchołki (kulminacje), co powoduje, że pełna ich lista (wg wszystkich pięciu kategorii) liczy 46 pozycji. Wszystkie ośmiotysięczniki znajdują się w obszarze dwóch systemów górskich, czyli Himalajów oraz Karakorum. I tak, w Himalajach jest ich 10 (łącznie 34 wierzchołki), zaś w Karakorum 4 (łącznie 12 wierzchołków).
[vide: Aneks na końcu notki]

Oto przykładowa ilustracja zagadnienia, czyli zdjęcie masywu himalajskiego ośmiotysięcznika Lhotse (8516 m npm; Himalaje Wysokie):
https://www.google.com/search?q=lhotse&rlz=1C1AVFA_enPL749PL749&source=lnms&tbm=isch&sa=X&sqi=2&ved=2ahUKEwjtjdy_4Jj0AhXXc30KHZf8AXIQ_AUoAXoECAEQAw&biw=1366&bih=657&dpr=1

W masywie tego ośmiotysięcznika można wyróżnić cztery samodzielne szczyty o wysokości powyżej 8000 m npm oraz jeszcze inne wierzchołki i kulminacje na stokach tychże szczytów.
[Aneks;  poz. 4].

I wcale nie jest tak, że największy stopień trudności dla wspinaczki (wejścia na najwyższy wierzchołek) dotyczy góry najwyższej. Wśród omawianej „14” za najtrudniejszą do zdobycia uchodzi Annapurna, dopiero dziesiąta wg „wzrostu”, bo wyrastająca o niespełna 100 metrów nad magiczną granicę 8000 m npm. W ogólnej zaś kategorii najtrudniejszych szczytów do wspinaczki czołowe pozycje wcale nie są zajęte przez ośmiotysięczniki. Ponadto daleko nie wszystkie wysokie góry (czyli powyżej 6500 m npm) zostały zdobyte, a nawet dokładnie zmierzone. Zainteresowanie budzą jedynie te najwyższe, bo tylko one przemawiają do wyobraźni sponsorów ekspedycji wysokogórskich (głównie producentów wyposażenia i osprzętu spinaczkowego), jak również tylko one znajdują swoje „pięć minut” w oddźwięku medialnym. Stąd cała masa gór ciekawych, ale nikogo nie interesujących, poza jakimiś ekscentrycznymi i bogatymi maniakami. Ale jak dużo może być w gronie multimilionerów podobnych maniaków?
Toteż w przypadku siedmiotysięczników najczęściej zdobywane są te leżące w masywie ośmiotysięczników, niejako „po drodze” do najwyższego wierzchołka, zwłaszcza gdy eksploratorzy wybierają coraz to nowe drogi wejścia na główny szczyt. Albo takie siedmiotysięczniki, które są w grupie kilku najwyższych szczytów w odrębnych systemach górskich (Pamir, Tien Shan, Hindu Kush i bodaj jeszcze tylko dwa inne systemy, o czym będzie dalej).

Tak więc istnieją setki siedmiotysięczników (i jeszcze więcej sześciotysięczników), które nikogo nie zainteresują i najpewniej nigdy nie doczekają się żadnej ekspedycji na swój szczyt. Pomijam tu kwestie dostępności ze względu na sytuację polityczną w danym państwie czy regionie, lub choćby względy tajemnicy wojskowej (poligony dla testowania eksperymentalnej broni, instalacje militarne typu sztolnie dla rakiet balistycznych, etc.). Niektóre z gór uznawane są przez lokalne społeczności za „święte” , wtedy władze, dla zachowania spokoju społecznego, nie wydają pozwoleń na podejmowanie nań ekspedycji wspinaczkowych.

W publikacji Jana Kiełkowskiego znajduje się zestawienie siedmiotysięczników (tj. o wysokości od 7000 do 7999 m npm), które liczy ponad 500 takich obiektów. Wierzchołki o takim zakresie wysokości znajdują się także w masywach górskich omówionej czternastki ośmiotysięczników. To oznacza, iż poza wierzchołkami o wysokości od 7000 do 8000m npm oraz wyższymi, góry te posiadają także wierzchołki niższe. Ze względów objętościowych  ograniczam niniejsze wyliczenie jedynie  do siedmiotysięczników, chociaż w oparciu o inne publikacje można by takie zestawienie rozszerzyć np. do granicy 6500 m npm.  Nie jest to jednak konieczne, gdyż  chodzi mi tylko o ilustrację pewnego problemu, a nie o dokładną inwentaryzację.

Inwentaryzacja taka nie byłaby zresztą możliwa z tego względu, że w publikacjach stosowane są różne zakresy dokładności danych, często nazwy szczytów nie pokrywają się, w jednych dane szczyty występują samodzielnie, w innych zaś jako boczne wierzchołki szczytu głównego, w jeszcze innych w ogóle nie są uznawane za odrębne, samoistne wierzchołki. Co nie mniej ważne, często-gęsto występują różnice w przypisywanej im wysokości. Problem wydaje się  nierozwiązywalny, gdyż dla bardzo wielu szczytów i ich wierzchołków nie przeprowadzono żadnych indywidualnych pomiarów, a tylko  odwzorowanie na podstawie poziomic warstwowych pokazanych na mapach o rozmaitej  szczegółowości. Dlatego np. dla kilkanastu szczytów jest podana  wysokość ok. 7000 m npm, a zatem część z nich ma ją niższą, a część wyższą. W innych przypadkach dla szczytów już pomierzonych wskazania pomiarów różnią się nawet o 30 metrów.

W opracowaniu J. Kiełkowskiego ilość „siedmiotysięczników” przekracza 530, ale weryfikacja tej wielkości nie jest możliwa. Pomiary satelitarne realizują ważniejsze zlecenia, zatem wykonanie dokładniejszych pozostaje nadal kwestią otwartą. Istnieje także trudny do rozstrzygnięcia problem regionalnego usytuowania niektórych ze szczytów, jesli znajdują się one na pograniczu rozległych systemów górskich. Jedne publikacje zaliczają je np. do Himalajów, a inne do Karakorum.  A jeszcze w innych opisują takie przypadki terminem „nieznany” (unknown). Ilości tych nigdzie nie przypisanych sięgają10 procent ogółu „siedmiotysięczników”. Dlatego lepiej posługiwać się wartościami względnymi, niż podawać dane liczbowe, obarczone sporym ryzykiem błędu. Niemniej, nawet uwzględniając wskazany margines niedokładności, dane procentowe oddają wystarczająco dokładnie proporcje ilościowe między poszczególnymi systemami górskimi (rząd wielkości). Wypada dodać, że systemy górskie dzielą się na łańcuchy oraz pasma (masywy)  górskie, a w ramach tych ostatnich występują grzbiety górskie.

W przypadku siedmiotysięczników  -  53 procent ich ogólnej ilości (z 530) znajduje się w Himalajach, a 36 procent w Karakorum. Kolejnym systemem górskim o najliczniejszej ich reprezentacji jest Hindu Kush (Hindukusz) – 7,6 procent, a jeszcze kolejnym Pamir – 2,3 procent.

Pozostałe trzy systemy górskie to Kuen Lun (Kunlun w Tybecie, Chiny), Tien Shan (Tienszan – pogranicze Chin, Kirgistanu, Kazachstanu i Uzbekistanu)) i Daxue Shan (gł. chińska prowincja Syczuan), których łączny udział wynosi 1,1 procent, czyli sześć szczytów:
3 – Kunlun,  2 – Tienszan, 1 – Daxue Szan.

W Aneksie  umieściłem  siedmiotysięczniki należące do systemu ośmiotysięczników. Ponadto takie dane uzupełniłem w przypadku trzech najbardziej obszernych pasm górskich, czyli pasmo Annapurny, pasmo Gashebrum i pasmo Dhaulagiri.

ANEKS

W wykazie szczytów stosuję angielską nomenklaturę w  odniesieniu do usytuowania  ich w relacji do wierzchołka głównego, czyli:
N – północny, S – południowy, E – wschodni, W – zachodni. Oraz  odpowiednio:  NE – północno-wschodni,  SW – południowo-zachodni, etc. A także C  -  środkowy (central) i boczny.

1. Mt. Everest  / Himalaje
   (Czomolungma)
   główny                                             8849                                     
   S                                                             8750
   NE 1                                                       8383
   W 1                                                        8296
   NE 2                                                       8230
   NE 3                                                       8180
   -------------------------------------------------
   siedmiotysięczniki:        

NE 4                                                       7884
NE 5                                                       7670
W  2                                                       7309
NE 6                                                       7125

2. K-1  )  / Karakorum
   (Chogori; Godwin Austen)
   główny:                                            8611
   SW 1                                                      8580
   SSW                                                       8300
   SW 2                                                      8230
   SW 3                                                      8134
   -------------------------------------------------
   siedmiotysięczniki:
   boczny                                                  7750
    
3. Kanchenjunga / Himalaje
   (Kanczedzonga) 
   główny:                                            8586
   W (Yalung Kang)                                  8505
   C                                                             8482
   S                                                             8476
   SE                                                           8150
   -------------------------------------------------
   siedmiotysięczniki:
   N                                                          7756
   szczyt zarodkowy                             7700
   S (Hoqsback  Peak)                          7379
    
4. Lhotse / Himalaje
   główny:                                            8516
   SW                                                         8450
   W 1                                                        8426
   C                                                             8414
   L. Shar                                                   8386
   CE                                                           8376
   N 1                                                         8270
   N 2                                                         8250
   N 3                                                         8230
   E                                                             8019
   -------------------------------------------------------
   siedmiotysięczniki:
   W 2                                                        7948
                                                                  
5. Makalu / Himalaje
   główny:                                            8485
   E 1                                                          8208
   SE                                                           8010
   ---------------------------------------------------------
   siedmiotysięczniki:
   N                                                             7964/7952
   E 2 (Makalu Shar)                                 7937
   E 3                                                          7709
   Black Gendarme                                  7600

5 a.  Makalu II / Himalaje
         główny (Kangchuntse):                   7678
         S                                                             7650

6. Cho  Oyu / Himalaje      

główny:                                             8230
Yalung Shoulder                                   8200
E                                                              8010
-------------------------------------------------
siedmiotysięczniki:
N                                                             7570
S                                                              7500

7. Dhaulagiri I / Himalaje                 
   główny:                                           8167
   -------------------------------------------------
   siedmiotysięczniki:
   Dh. II                                                     7751
   Dh. III                                                    7715
   Dh. IV                                                    7661
   Dh. V                                                     7618
   Dh. VI                                                    7268
   Dh. VI C                                                7150   

8. Manaslu  / Himalaje                     
   główny:                                            8163
   -----------------------------------------------------
   siedmiotysięczniki:
   E                                                             7992
   N1                                                          7157
   N2                                                          7130                                                    

9. Nanga  Parbat / Karakorum
   główny:                                             8125
   S                                                              8042
   ---------------------------------------------------
   siedmiotysięczniki:
   boczny                                                  7910
   N 1                                                         7816
   N 2                                                         7745
   N 3                                                         7510

10. Annapurna  I /Himalaje
    główny:                                             8091
    C                                                              8051
    E                                                              8010
    -------------------------------------------------------
    siedmiotysięczniki pasma Annapurna (A):
    A. II/główny:                                     7937
    SW                                                           7850
    A.III/główny:                                     7555
    A. III E                                                     7430
    A. IV/ główny:                                   7525
    A. IV S                                                     7010
    A. South / główny                            7100
     
11. Gashebrum I / Karakorum          
    (Hidden Park)
    główny:                                              8068
    ----------------------------------------------------
    siedmiotysięczniki:
    E                                                              7817
    S 1                                                           7535
    N                                                             7490
    SE                                                            7416
    S 2                                                           7109

12. Broad  Peak / Karakorum
    (Falchan Kangri)
    główny:                                           8051
    boczny 1                                              8035
    boczny 2                                              8028
    ----------------------------------------------------
    siedmiotysięczniki:
    S                                                              7721
    N                                                             7490/7550

13. Gashebrum II / Karakorum         
    główny:                                             8035
    -------------------------------------------------------
    siedmiotysięczniki:
    E                                                              7772
    SW                                                          7385
    SE                                                           7103
    -----------------------------------------------------

Pozostałe siedmiotysięczniki w paśmie Gashebrum (G) – do poz. 11 i 13:

         G. III / główny:                               7952
         G. III W                                                 7810
         G. III NE                                                7702
         G. IV / główny                                7980
         G. IV. NE 1                                           7430
         G. IV NE 2                                             7300
         G. V / główny                                  7147
         G. V. E 1                                               7130
         G. V E 2                                                 7090     

 

14. Shisha  Pangma / Himalaje        
    (Gosaintham)
    główny:                                            8012
    --------------------------------------------------
    siedmiotysięczniki:
    C                                                             7999
    W                                                            7966
    SE (Pungpa Ri)                                      7486
    NW                                                         7262

 

******

Wykaz wszystkich moich notek na portalu "Szkoła Nawigatorów" pod linkiem:

http://stanislaw-orda.szkolanawigatorow.pl/troche-prywaty      

 

 

 

 

 

                                                                             

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

tagi: najwyższe szczyty górskie 

	stanislaw-orda
	14 listopada 2021 22:23

18     1180    7 zaloguj sie by polubić