Jakiś rok temu zamieściłem na tym blogu notkę zatytułowaną „Hiszpański Katyń”, traktującą 
o słabo znanym w Polsce epizodzie hiszpańskiej wojny domowej lat 1936 -1939.
http://stanislaw-orda.szkolanawigatorow.pl/hiszpanski-katyn

W obecnej opowiadam o innym epizodzie z tej samej wojny, ale z tych bardzo głośnych i bardzo znanych. Ale znanym wybitnie jednostronnie.  Epizod ten został nagłośniony przez media kominternowskie, jak też rozsławiony przez „ideowego komunistę” malarza Pabla Picasso za przyczyną pewnego dzieła malarskiego. Wokół wspomnianego epizodu narosła absurdalnie wielka piramida mitów i przekłamań, których znaczenie propagandowe całkowicie przesłoniło tzw. fakty. 
I jak to zazwyczaj bywa w wojnie propagandowej, jeśli fakty wskazują na coś innego, to tym gorzej dla faktów. Zakładam, że duża część użytkowników tego portalu zdaje sobie sprawę, iż każdy wróg, czy nawet tylko przeciwnik socjalistycznej międzynarodówki, będzie obdarzany etykietą faszysty. Tego rodzaju sygnatura ma na celu postawić go poza cywilizowanym dyskursem, w którym będzie on winien zawsze i w każdej sytuacji. A jako taki zasługuje wyłącznie na zakrzyczenie lub zamilczenie.

Jak to więc było w kraju za Pirenejami z baskijską Guernicą w czasach wojny hiszpańskich narodow- ców z komunistyczną międzynarodówką? Obraz tych wydarzeń  przedstawili w oparciu o długotrwałe badania archiwalnej dokumentacji autorzy  Juan Eslava Galán oraz Luis Pio Moa Rodriguez w swoich publikacjach.
https://es.wikipedia.org/wiki/Juan_Eslava_Gal%C3%A1n
https://peoplepill.com/people/pio-moa/
(publikacje dostępne w jęz. polskim:
Juan Eslava Galán  -  „Niewygodna historia hiszpańskiej wojny domowej”, Wyd. Dolnośląskie 2005; Pio Moa  -  „Mity wojny domowej. Hiszpania 1936-1939”, Wyd. Fronda 2012 ).
A zatem, w oparciu o ichniekwestionowaną erudycję  w przedmiotowej tematyce, przedstawiam
 co następuje.

******

Na procesie norymberskim w 1945 r. zapytano byłego marszałka Rzeszy i feldmarszałka lotnictwa Hermanna Göringa, czy kojarzy nazwę Guernica. Odpowiedział, że owszem, był to rodzaj poletka doświadczalnego dla Luftwaffe. Sędzia trybunału przypomniał o zabitych kobietach i dzieciach.  Göring odpowiedział, że to oczywiście przykre, ale w ówczesnych uwarunkowaniach takie straty były nieuniknione. W inny sposób nie można było przetestować metody bombardowania przy użyciu nowych typów samolotów bojowych.

Przed tym samym trybunałem stanął również niemiecki dowódca legionu „Kondor”, którego samoloty brały udział w nalotach na Guernicę, Hugo Sperrle - późniejszy feldmarszałek lotnictwa, zdymisjonowany przez Hitlera z powodu nie powstrzymania inwazji alianckiej w Normandii
w 1944 r. Trybunał oczyścił go z zarzutów i nie ukarał. H. Sperrle zmarł w Monachium w 1953 r.
https://rarehistoricalphotos.com/hugo-sperrle-generalfeldmarschall-luftwaffe-1940/
Faktycznym odpowiedzialnym za zbombardowanie miasta Guernica był ówczesny podpułkownik Wolfram von Richthofen, szef sztabu Legionu Kondor.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Wolfram_von_Richthofen

Front baskijski

Wiosną 1937 r., po niepowodzeniu frontalnego ataku wojsk narodowych na Madryt, nastąpiła
z konieczności zmiana strategii wojennej. Generał Franco zdecydował się na wcześniejsze opanowanie regionów na północy kraju, w tym zajęcie kraju Basków. Spowodowałoby to przejęcie tamtejszych portów nad Zatoką Baskijską, przez które dostarczano pomoc dla strony republikańskiej, jak również  przejęcie tamtejszych ośrodków przemysłowych (kopalnie węgla, żelaza i cynku, huty oraz fabryki zbrojeniowe). Nowa strategia związana była jednk z bardzo znacznym ryzykiem. Walki musiały być toczone w mało przystępnych rejonach Gór Kantabryjskich, skrajnie niewygodnych dla strony atakującej, ponieważ obrońcy wykorzystując rzeźbę terenu mogli stawiać skuteczny opór. Generał Franco pokładał nadzieję w skłóceniu głównych sił politycznych Kraju Basków, które nie miały zamiaru współpracować ze sobą.
[W granicach Hiszpanii na tzw. Kraj Basków składają  się trzy prowincje:  Alava (stolica Vitoria), Vizcaya (stolica Bilabo) i Guipuzcoi (stolica San Sebastian).W skład prowincji baskijskich historycznie zaliczana jest jeszcze Nawarra ze stolicą w Pampelunie oraz trzy regiony po francuskiej, północnej stronie Pirenejów]
Formalny premier  José Antonio Aguirre  (lehendakari  - w jęz. baskijskim:  pierwszy sekretarz),  przywódca baskijskich nacjonalistów (PNV - Partida Nacionalista Vasco) kontrolował jedynie część kraju, w zasadzie tylko Vizcaję oraz niewielkie obszary Alavy i Guipuzcoi. Miał ambicję by oderwać baskijskie regiony spod kontroli rządu centralnego w Madrycie, bez różnicy czy rządy tam sprawowali republikanie czy narodowcy. De facto porzucił status autonomii na rzecz budowania pełnej niezależności. Ale generał Franco pokładał nadzieję w tym, że Aguirre przejdzie na stronę sił narodowych, podobnie jak to uczynili liderzy nacjonalistów z Alavy i Nawarry. Tymczasem oddziały wierne przywódcy baskijskiemu wybudowały pas umocnień wokół Bilbao, który miał zatrzymać ofensywę. Tymczasem główny projektant tych umocnień, inżynier Antonio Goicoechea przeszedł na stronę narodową wraz ze stosowną dokumentacją. Ponadto strategiczną słabością pasa fortyfikacji była zbyt płytka głębokość operacyjna, osiągająca wzdłuż morskiego brzegu szerokość od 40 km do max. 70 km. Generał Emilio Mola, głównowodzący frontem północnym, wybrał natarcie z kierunku od południowego zachodu na stolicę prowincji Vizcaya - miasto Bilbao.

Wskutek cofania się oddziałów baskijskich wojska narodowe znalazły się na tyłach obrońców 
po wschodniej stronie Bilbao po linii biegnącej poprzez miejscowości Durango i Guernicę.
Obie te miejscowości dzieliła odległość ok. 20 km na linii północ  - południe, z tym że Guernica była miasteczkiem położonym na północy, niespełna 10 km od brzegu morza. Strona atakująca posiadała bezwzględną przewagę lotniczą, którą starała się wykorzystywać, także w sensie psychologicznym. Samoloty nowych generacji były znacznie bardziej zaawansowane technicznie, niż te znane okresu I wojny światowej. Żołnierze bardzo się ich obawiali, mimo iż praktyczne skutki nalotów nie były znaczące. Daleko większe skutki wywierały pogłoski o wielkich możliwościach ataków lotniczych, i to one mocno podrywały morale żołnierzy.

W pierwszym dniu ofensywy włoskie samoloty zaatakowały miejscowość Durango, gdzie w wyniku nalotów zginęło ok. 200 osób. Straty spowodowało przede wszystkim nieprzygotowanie miasteczka do obrony przed taką formą ataku, czyli nie wybudowanie  schronów, etc. Po tym epizodzie na  prawie miesiąc natarcie zostało zatrzymane z powodu złej pogody.

Guernica

Dopiero 26 kwietnia 1937 r. (poniedziałek) ok. godziny 16:30 nad czterotysięczne miasteczko Guernica, nadleciał dwusilnikowy Dornier 17 ze składu lotniczego legionu „Kondor”, przysłanego przez III Rzeszą w ramach militarnego wsparcia dla armii narodowej w zwalczaniu kominternow- skiej rewolty. Za niedługo nadleciały jeszcze trzy trójsilnikowe bombowce włoskie Savoia Marchetti 79  z elitarnej eskadry „Sorci  Verde” (w ramach wsparcia od Mussoliniego) i razem te cztery samoloty zrzucily na miasteczko 36 pięćdziesięciokilogramowych bomb. Wkrótce potem doleciały dwa spóźnione dwusilnikowe bombowce Heinkel  111 i również zrzucily swój ładunek.

Ok. godziny 18:30 nadleciały trzy formacje, w każdej po sześć samolotów Junkers 52, osłanianych przez 12 włoskich myśliwców „Chirri”. Ta ostatnia eskadra zrzuciła łącznie 20 ton bomb, ważących po  50 kg i 250 kg, a także wiele jednokilogramowych kapsuł z płynem zapalającym. Wskutek nalotów uległo zburzeniu 30 procent zabudowań miasteczka, natomiast  wzniecone pożary pochłonęły kolejne jego fragmenty, co poskutkowało ostatecznie zniszczeniem ok. 70 procent budynków.

Włoscy piloci  wypróbowali możliwości najnowszych bardzo szybkich bombowców (prędk. max.
ok. 430 km/godz.). Aby sprawdzić precyzję ataku z dużej wysokości (zrzut bomb z pułapu 600 metrów), samoloty te zabrały połowę nominalnego udźwigu bomb (ładowność max. ok. 1,5 tony).
Z kolei niemieckie lotnictwo testowało oddziaływanie zmasowanego nalotu na morale wojska przeciwnika i ludności cywilnej. W ten sposób Guernica stała się jeszcze jednym poligonem doświadczalnym  dla najnowszych, technicznie zaawansowanych samolotów oraz dla przećwiczenia skutecznych sposobów bombardowania.

Już następnego dnia dotychczas nic nikomu nie mówiąca nazwa Guernica stała się głośna w całym świecie. Rząd republikański ogłosił, iż wskutek barbarzyńskiego nalotu miasteczko zostało starte z powierzchni ziemi, a liczba cywilnych ofiar, w tym kobiet i dzieci idzie w tysiące, a zwały ich trupów zalegają na ulicach i w zgliszczach domów. Etc., etc. Bębenek propagandowy zaczęli podbijać liczni tzw. korespondenci prasy światowej, zaś szczególne zasługi położył tu brytyjski dziennikarz George Lowther Steer, reprezentujący dziennik Times, który w kolejnych swoich relacjach sukcesywnie zwiększał dawki konfabulacji oraz ilość ofiar. W 1938 r. opublikował książkę zatytułowaną The Tree of Gernika: A field study of modern war. With plates and maps, stanowiącą zbiór tych przekłamań. Inni także nie mieli zamiaru być gorsi. W taki sposób walec propagandowy rozpędzał się, zamieniając banalne zdarzenie wojenne w symbol-mit żyjący własnym życiem, nie mający związku z faktycznymi zdarzeniami. W efekcie tych zabiegów propagandowy wypiek otrzymał swoją postać kanoniczną, czyli przyjął postać pakietu dogmatów kojarzonych przez długie dziesięciolecia z nazwą Guernica. Oto  one:
1. Zbombardowano siedmiotysięczne, nie bronione miasteczko, nieważne z militarnego punktu widzenia.
2. Ponieważ był to dzień targowy, liczba ludności w miasteczku została powiększona o przyjezdnych i przemieszczających się uciekinierów, co spowodowało, że tragedią zostało dotkniętych ok. 10 tys. osób.
3. W miasteczku nie było żadnych sił wojskowych, linia frontu przebiegała z daleka od Guerniki, czyli miasteczko nie posiadało znaczenia taktycznego.
4. Nalot został przeprowadzony wyłącznie przez niemieckich lotników z formacji „Kondor”.
5.  Naloty trwały nieprzerwanie przez ponad trzy godziny (od 16:30 do 19:45), zaś piloci, oprócz zrzucenia bomb, ostrzeliwali z karabinów maszynowych stłoczoną w centralnych punktach miasta ludność cywilną.
6. Rozmiar zniszczeń został zaplanowany z premedytacją. W tym celu użyto specjalnego typu bomb burzących oraz zapalających, testując taki rodzaj bombardowania.
7. Liczba ofiar ataku została oszacowana w granicach 1500 – 3000 ludzi.

Jesús Salas Larrazábal jest autorem książki wydanej w 1987 r., a zatytułowanej:
Guernica, el bombardeo. La historia frente al mito (Zbombardowanie Guerniki. Historia a mit). W oparciu o dostępne dokumenty przedstawił w niej wnioski wynikające ze szczególowego przeanalizowania  poszczególnych punktów z  ww. kanonu. Całą rzecz posumował zaś następująco:
“W tym przypadku emocje pokonały rozum. Bez jakichkolwiek uprzedzeń przestudiowałem poszczególne punkty legendy i doszedłem do wniosku, że żaden nie jest zgodny z prawdą.” https://www.actuall.com/criterio/democracia/fallece-salas-larrazabal-el-historiador-que-desinflo-el-mito-del-bombardeo-de-guernica/

Ad. pkt.1,2,3
 Ludność Guerniki nie przekraczała 5 tys. mieszkańców, a dzień targowy nie wpłynął istotnie na jej zwiększenie, gdyż delegat rządu ogłosił zamknięcie targowiska już w porze południowej. Odwołano także mecz piłkarski, który zawsze był główną atrakcją dla gości przybywających na targ. W wyniku intensywnej kampanii mobilizacyjnej, prowadzonej w poprzednich tygodniach, wcielono do wojska ok. 400 młodych rekrutów z Guerniki. I o tyle zmniejszyła się liczba stałych mieszkańców. Guernica znajdowała się na liście priorytetowych celów armii narodowej ze względu na znajdujące się tutaj koszary oraz fabrykę broni. Niedługo przed datą ataku lotniczego front obrony wojsk baskijskich załamał się, w wyniku czego oddziały podległe Aguirre wycofywały się w nieładzie, zaś Guernica stała się kluczowym miejscem na drodze ich odwrotu, a wojska frankistów znajdowały się wówczas w odległości ok.14 km od miasteczka. W Guernice, ze względu na jej znaczenie strategiczne, stacjonowały trzy bataliony wojska. Uwzględniając ponadto liczbę żołnierzy przebywajacych w zlokalizowanych tu trzech szpitalach polowych, łączna ilość wojskowych mogła powiększyć liczbę stałych mieszkańców nawet o 2 tysiące.

Ad. pkt 4 i 5
Atak lotniczy nie mógł trwać przez ponad trzy godziny z powodu tego, że Legion “Kondor” nie miał możliwosci sprzętowych i kadrowych dla nalotu o takiej intensywności. Samoloty mogły przebywać
w powietrzu co najwyżej kilkanaście minut. A i to nie wszystkie. Niemieccy lotnicy przeprowadzili trzy lekkie naloty w godzinach 16:30 - 18:00, w odstępach od pół godziny do godziny. W nalotach brały udział także samoloty włoskie. Po pierwszym nalocie ludność opuściła centralny rejon miasta  (teren targowiska) i zaczęła ukrywać się w schronach.

Rozkład lejów po wybuchach bomb wskazywał na to, że głównym celem ataku były droga do mostu oraz most na rzece Mundaka, które to obiekty znajdowały się poza zwartą zabudową miasteczka, gdyż większość z lejów znaleziono w rejonie mostu, choć sam most nie został trafiony. Kilkanaście lejów znaleziono również w samym miasteczku. Mogło to świadczyć o braku precyzji w zrzucaniu bomb, być może spowodowanej ograniczeniem widoczności przez kurz i dym wzniecone wskutek pierwszej fazy nalotów.
Ostrzał z karabinów samolotowych w gęsto zabudowanych, wąskich uliczkach centrum miasteczka był mało prawdopodobny ze względu na szybkość przelotu samolotów biorących udział w ataku.
Natomiast tego rodzaju ostrzał mógł być z powodzeniem zastosowany na drogach dojazdowych.
W sytacjach odwrotu i chaosu ewakuacyjnego, żołnierze z reguły wymieszani są z cywilami i zwykle nikt nie jest w stanie zapanować nad porządkiem w  przemieszczaniu się ludzi. Ostrzał w takich okolicznościach musi spowodować ofiary wśród cywilów.

Główny nalot na Guernikę przeprowadzony został ok. godz.18:30 przez formację Junkersów 52. 
W godzinę po tym nalocie ok. 20 procent zabudowań miasteczka było zruinowane oraz ogarnięte pożarem. Zostały wezwane służby ppoż. z odległego o ok. 30 km Bilbao, które dotarły na miejsce ok. godziny 22:00, gdy pożar rozprzestrzenił się już na większość zabudowań. Do akcji gaśniczej nie włączono formacji stacjonującego tu wojska. Strażacy, wskutek słabego wyposażenia sprzętowego i małej ich liczebności, zrezygnowali z gaszenia tak rozległego pożaru i odjechali. A gdy zerwał się silniejszy wiatr, stało się jasne, że sił wystarczy do ratowania tylko jednej z dzielnic miasteczka, resztę pozostawiając własnemu losowi. W efekcie pożar strawił ponad 70 procent zabudowań.

Ad. pkt 6 i 7
 W nalocie na Guernikę nie użyto żadnych innych rodzajów bomb, poza stosowanymi dotychczas przy podobnych atakach. Skala zniszczeń spowodowana została gęstą, drewnianą zabudową, biernością i niewydolnością służb przeciwpożarowych i ich zbyt małej liczebności, zbyt późno podjętej akcji gaśniczej oraz chaosowi spowodowanemu przez ostatnią fazę nalotu, który dotknął  gęstą zabudowę. Najczęściej przytaczana w publikacjach zagranicznych ilość ofiar wyniosła 1654 osoby, co oznaczało by zagładę 1/3 ogółu mieszkańców Guerniki. 
Premier Aguirre i Dolores Ibarruri (La Passionaria) w wywiadach udzielanych  korespondentom zagranicznym potwierdzali wieści o “dużej liczby ofiar”, co pozwalało im nie opowiadać się za którąś z konkretnych wielkości, a jej  “uściślenia”  polegało  już tylko inwencji poszczególnych wyrobników medialnych.

Jesús Salas Larrazábal przeprowadził również w tej sprawie kwerendę w oparciu o listy pogrzebów, zeznania świadków, listy rannych przywiezionych do szpitala w Bilbao i zmarłych tam z tego powodu oraz o raporty dowódców oddziałów nawarryjskich, które zajęły miasteczko po 29 kwietnia 1937 r. Po uwzględnieniu pewnych oraz tylko prawdopodobnych ofiar nalotu, ich łączna liczba wyniosła 126.

Oczywiście to nie mogła być wielkość, która zadowoliłaby propagandystów od “czarnej legendy Franco” i dlatego powiększali ją wedle własnego uznania.

Pozostaje pytanie o to, dlaczego został przeprowadzony ostatni, tragiczny w skutkach, nalot?
Pomijając przysłowiową niemiecką arogancję i ostentacyjne demonstrowanie niezależności wobec dowództwa hiszpańskiego, czyli ignorowanie rozkazów płynących ze sztabu genarała Moli, jeden czynnik wydaje się mieć znaczenie. Otóż mogła nim być chęć zemsty.
W początkach stycznia 1937 r., podczas nalotu na Bilbao, jeden z pilotów Legionu Kondor,  wskutek awarii swojego samolotu zmuszony został do ratowania się skokiem na spadochronie. Gdy tylko zdołał wylądować, mieszkańcy bombardowanego miasta pojmali go i natychmiast zlinczowali. Ponadto w odwecie za bombardowanie, wściekli ludzie wdarli się do więzienia w Bilbao, w którym wymordowali 224 więźniów, głównie osadzonych tam przeciwników “Republiki”. Oczywiście, nie był to zapewne powód jedyny, czy nawet główny. Tak czy owak, bombardowanie Guerniki było przykładem samowolki  płk. Wolframa von Richthofena, szefa sztabu Legionu Kondor. Samowolki, która stała się głównym arsenałem dla ostrzału propagandowego “reżimu Franco”.

Natomiast o licznych miastach i ich cywilnych ofiarach bombardowanych przez lotnictwo “republiki”, mało co mogło przebić się przez propagandową zasłonę milczenia.

Niebagatelną przysługę dla skuteczności tego ostrzału oddał Pablo Picasso,który namalował obraz zamówiony przez republikańskich organizatorów pawilonu hiszpańskiego na wystawie światowej w Paryżu w 1937 r.  (Wystawa Światowa w Paryżu trwała od 25 maja do 25 listopada 1937 roku). Wspomniany artysta-erotoman, ponoć o poglądach ideowego komunisty, zażądał za swoją pracę bajońskiego, na owe czasy, wynagrodzenia w wysokości 200 tysięcy franków. Tenże „ideowy komunista” nigdy jednak nie skorzystał z wielokrotnie doń wystosowywanego zaproszenia do odwiedzenia Związku Sowieckiego. Czyli nie był on wcale taki ideowy, za to był znacznie bardziej wyrachowany.
https://www.museoreinasofia.es/en/collection/artwork/guernica

Po wystawieniu w Paryżu obraz Guernica wyruszył w objazdowe tournée po Skandynawii i Wielkiej Brytanii. W tym ostatnim kraju wystawa zakończyła się plajtą. Frekwencja w miejscu ekspozycji obrazu (New Burlington Gallerie) okazała się więcej niż mizerna. Ledwie trzy tysiące chętnych zakupiło bilety wstępu. Najważniejszym powodem tej mizerii było propagandowe przeciwdziałanie ze strony niedawno powołanego ambasadora nacjonalistycznego rządu hiszpańskiego w Londynie, którym był Don Jacobo Fitz-James Stuart y Falco, 17-ty książę Alba, będący potomkiem króla Anglii Jakuba II poprzez jego nieślubnego syna Jamesa Fitz-Jamesa, księcia Berwick, urodzonego w związku z Arabellą Churchill, jedyną siostrą księcia Marlborough. Jak z tego wynika, ów hiszpański poseł posiadał szerokie i mocne koneksje pośród arystokracji londyńskiej.
https://en.wikipedia.org/wiki/Jacobo_Fitz-James_Stuart,_17th_Duke_of_Alba

******

Wykaz wszystkich moich notek na portalu "Szkoła Nawigatorów" pod linkiem:

http://stanislaw-orda.szkolanawigatorow.pl/troche-prywaty

---

tagi: guernica 

	stanislaw-orda
	27 stycznia 2021 07:07

30     1807    7 zaloguj sie by polubić