Rzeka Essequibo ( hiszp. Río Esequibo) płynie na terytorium Gujany (byłej kolonii brytyjskiej), współcześnie formalnie niepodległego państwa na północy Ameryki Południowej i jest największą z rzek pomiędzy Orinoko a Amazonką. Mając źródła na Wyżynie Gujańskiej (pasmo Acarai) tuż przy granicy z Brazylią płynie prosto na północ przez ok. 1000 kilometrów wpadając w wody Oceanu Atlantyckiego. Długość rzeki jest podawana z niewielkim marginesem błędu, gdyż nie zostało jednoznacznie ustalone jej główne źródło. Rzeka dzieli Gujanę na część zachodnią, czyli historyczny rejon Essequibo i na wschodnią, przy czym Gujana Zachodnia zajmuje ok. 75% całości terytorium państwa.

Nieco historii
Pierwszym  Europejczykiem który przypłynął do ujścia rzeki Essequibo był Juan de Esquivel Navarro, zastępca eskadry dowodzonej przez Don Diego Kolumba, syna sławnego Krzysztofa. Stało się to w 1498 r., zaś nazwa rzeki pochodzi od nazwiska Esquivel, choć uległa pewnej modyfikacji. W 1499 r. Amerigo Vespucci i Alonso de Ojeda badali ujścia Orinoko i ponoć to oni byli pierwszymi Europejczykami, którzy mieli odnaleźć również Essequibo. Alonso de Ojeda nazwał ją „Rio Dulce” (hiszp. Słodka Rzeka).
W 1596 r. Lawrence Kemys (ergo Keymis), służący jako zastępca dowódcy brytyjskiej wyprawy Waltera Raleigha do Gujany, poprowadził ekspedycję w głąb lądu brzegami rzeki Essequibo, docierając do miejsca, które błędnie uważał za jezioro Parime, nad którym miało być położone mityczne miasto złota - El Dorado. W następnym roku Kemys, już jako kapitan okrętu „Darling” , kontynuował poszukiwania El Dorado w dorzeczu Essequibo.
https://en.wikipedia.org/wiki/Lawrence_Kemys
W 1616 r., w okolicy ujścia Essequibo do oceanu, pierwszą europejską osadę zbudowali koloniści holenderscy, którzy pozostawali w przyjaznych stosunkach z zamieszkujących te rejony plemionami tubylców. Koloniści zakładali nadrzeczne plantacje trzciny cukrowej i tytoniu. Holendrzy przez prawie dwa stulecia odpierali ataki podejmowane przez Brytyjczyków, Francuzów i Hiszpanów. Dopiero w 1814 r.  Wenezuela, już jako niepodległe państwo, została zmuszona do oddania tego terytorium Brytyjczykom. Wenezuela przełknęła to upokorzenie, bo tereny nad  Essequibo były bezludną niezagospodarowaną dżunglą.

Pod patronatem Królewskiego Towarzystwa Geograficznego niemiecki badacz Robert Hermann Schomburgk (1804-1865) badał źródła rzeki Essequibo i podążał w kierunku południowo-zachodnim, podczas gdy rzeka Sipu - główny jej dopływ - płynie w kierunku zachodnim. Jako pierwszy podał współrzędne źródeł Essequibo określając je na 0°41`szerokości geograficznej północnej, czyli prawie na samym równiku,  ale nie określił długości geograficznej wobec nie dotracia do wszystkich potencjalnych miejsc.
W ramach projektu brytyjskiej pomocy technicznej „Operacja El Dorado” zrealizowanego w 1969 r., dwaj geolodzy dr Jevan P. Berrangé i dr Richard L. Johnson wykonali pierwsze mapy topograficzne i geologiczne Gujany na południe od 4 stopnia szerokości geograficznej północnej. Podczas trzeciej ekspedycji zbadali cały basen Essequibo przepływając  kajakiem wszystkie główne dopływy płynące na wschód. Uznali rzekę Chadikar za główną składową Essiquibo ze względu na jej większy przepływ wody niż w rzece Sipu.
W kwietniu i maju 2013 r. gujańsko-niemiecka ekspedycja zbadała bieg rzeki Sipu, aby wykryć wciąż nieznane górne cieki rzeki Essequibo. Wyprawa była możliwa do zrealizowania jedynie przy wsparciu rządu Gujany i rdzennego plemienia Wai-Wai, bytującego na południowym krańcu Gujany przy najdalszych źródłach tej rzeki.

Przy pomocy indian Wai, map satelitarnych, map topograficznych, GPS i małego drona, w 2013 r. odkryto kolejną nieckę źródlaną. Różnica odległości w stosunku poprzednich lokalizacji wynosiła co najmniej 80 km w kierunku północnym. Jednak dokładne określenie źródeł kilku potoków i ich właściwe rozróżnienie wymagało organizowania kolejnych badań.
W 2018 r. przy wsparciu Pierwszej Damy Sandry Granger (żona ówczesnego prezydenta Gujany Davida Arthura Grangera) grupa składająca się z pięciu Wai-wai, dwóch Anglików, jednego Irańczyka i jednego badacza z Republiki Południowej Afryki zlokalizowała najdalsze źródło rzeki Essequibo. Opierając się na informacjach i doświadczeniach z poprzedniej niemieckiej ekspedycji z 2013 r., a także na mapach topograficznych, unikalnej wiedzy Wai Wai, GPS i własnej eksploracji za pomocą maczet, podążyła rzeką Sipu do jej źródła. Wielonarodowy zespół „Running the Essequibo” popłynął głównym nurtem i badał dopływy, aż dotarł do działu wodnego. I tam, ledwie 20 metrów od granicy z Brazylią, zlokalizowane zostało  miejsce, które obecnie uważa się za najdalsze źródło rzeki Essequibo.

(Współrzędne źródeł Essequibo wg GPS (podaję dane z dokł. do pół minuty, choć pomiar GPS jes duzo bardziej dokładny) :
 szer. eogr. płn.:  1stopień 24,5 minuty
dł. geogr. zach.:  59 stopień 16,5 minuty

Następnie zespół rozpoczął pierwszy w historii spływ rzeką Essequibo. Członkowie wyprawy przewiosłowali do jej ujścia, gdzie wpada ona do Oceanu Atlantyckiego. Wyprawa trwała w sumie 10 tygodni.
[Północne wybrzeże Ameryki Południowej tylko w części oblewają wody Morza Karaibskiego. Akwen tego morza zamyka od wschodu część archipelagu Małych Antyli (tzw. Wyspy Zawietrzne i Wyspy Nawietrzne). A na wschód od tych wysp są już wody akwenu Oceanu Atlantyckiego, natomiast  ujście Essequibo znajduje się kilkaset km (ok. 400) na wschód od Wysp Nawietrznych]

https://www.google.com/search?sca_esv=590033983&rlz=1C1AVFA_enPL749PL749&q=essequibo+river&tbm=isch&source=lnms&sa=X&ved=2ahUKEwjW0dORjImDAxXCcvEDHfSsDRYQ0pQJegQIDRAB&biw=1366&bih=612&dpr=1

Trochę więcej o współczesności

Historia posiada swoja genezę w 1814 r., gdy negocjacje na Kongresie Wiedeńskim zakończyły się tym, że dawna kolonia holenderska stała się kolonią brytyjską. W tym czasie Wielka Brytania potrzebowała, oprócz Trynidadu, bazy, która obsługiwałaby statki handlowe na szlaku wokół Ameryki Południowej.

Aktualna granica między Wenezuelą a Gujaną, ówczesną kolonią Wielkiej Brytanii, została wyznaczona w 1899 r.  w drodze postępowania arbitrażowego. W pozwie napisanym przez radcę prawnego Wenezueli, wspólnika Severo Mallet-Prevosta z nowojorskiej kancelarii prawnej Curtis, Mallet-Prevost, Colt & Mosle, zawarty został zarzut, że rosyjscy i brytyjscy sędziowie trybunału, przyznając  sporne terytorium Wielkiej Brytanii, zachowali się stronniczo.
https://en.wikipedia.org/wiki/Curtis,_Mallet-Prevost,_Colt_%26_Mosle

Z prawnego punktu widzenia przejęcie terytorium części Gujany Zachodniej przez Wielką Brytanię może zostać uznane za nieważne, ponieważ Gujana jest dzisiaj niepodległym państwem, zaś Kongres Wiedeński to dawne dzieje. W realiach  współczesnego świata Wenezuela może z powodzeniem udowodnić swoje historyczne prawo do terytorium, do którego rości sobie pretensje. Na początku XIX wieku, gdy kraj ten ogłosił niepodległość od Hiszpanii, region Essequibo faktycznie stał się jednym z jego stanów.

Stanowisko USA w sprawie powyższych sporów terytorialnych było bardzo pouczające. Pod koniec XIX wieku, w trakcie kryzysu w stosunkach między Wenezuelą a Wielką Brytanią odnośnie sporów terytorialnych w Gujanie, Stany Zjednoczone poparły stanowisko Wenezueli, powołując się na Doktrynę Monroe (doktryna znana jako „Ameryka dla Amerykanów”). W pewnym momencie zagroziło to nawet wojną USA z Wielką Brytanią, jako że Wielka Brytania była wówczas osłabiona wojną anglo-burską na terenie Afryki Południowej. Spór wenezuelsko-brytyjski wydał się na tyle  głośny i poważny, iż ten hipotetyczny konflikt wojenny stał się fabułą jednej powieści s-f Juliusza Verne'a.

Jednak gdy na horyzoncie anglosaskim pojawił się już nowy, znacznie gorszy wróg, bo koalicja Austro-Węgier i Niemiec, wtedy wobec przeciągających się negocjacji, Stany Zjednoczone „odpuściły sobie” Wenezuelę. Wspomniane okoliczności przesądziły o tym, iż decyzja w sprawie Essequibo nie mogła być korzystna dla Caracas. Ale od tego czasu Wenezuela zgłasza roszczenia do spornego terytorium i konsekwentnie podtrzymuje stanowisko, że jej właściwą granicą z Gujaną jest rzeka Essequibo. A to oznacza, iż terytorium na zachód od rzeki powinno być zwrócone Wenezueli.

Gujana pozostaje obecnie jedynym krajem w Ameryce Południowej, w którym językiem urzędowym jest angielski.

Nie ma nic dziwnego w apetycie Wenezueli odnośnie  zasobów ropy naftowej w Gujanie. Anglojęzyczny region został oderwany wskutek decyzji mocarstw od dużego i potencjalnie bogatego, niezależnego kraju. Konsekwencje takich działań musiały prędzej czy później odbić się czkawką.

Aktualny prezydent Wenezueli Nicolas Maduro rozpoczął swoją polityczną misję od nagłośnienia kwestii konieczności aneksji  regionu w sąsiedniej  Gujanie, ponoć w celu wzmocnienia swoich szans na reelekcję w zbliżających się wyborach w 2024 r. Problem w tym. Iż chodzi o region bogaty w złoża  ropy naftowej, a to zwykle oznacza, że tego rodzaju  zmiana terytorialna ma nikłe szanse, aby zostać przeprowadzona na drodze pokojowej.

Mogłoby wydawać się dziwne, dlaczego Wenezuela, która ma największe potwierdzone rezerwy ropy naftowej na świecie, miałaby zabierać teren należący do swojego sąsiada. Czyżby  Wenezueli nie wystarczało własnych zasobów ropy, że próbuje wyciągać ręce po cudzą?

Wenezuela ma  co prawda największe na świecie rozpoznane złoża ropy naftowej, szacowane obecnie na ponad 300 miliardów baryłek, ale gdzieś trzy czwarte tej ilości to tak zwana ciężka ropa (złoża znajdujące się w dorzeczu rzeki Orinoko). Ciężka ropa to konglomerat związków chemicznych, substancja o konsystencji podobnej do gęstego miodu. A taki surowiec wymaga specjalistycznych technologii wydobycia, transportu i obróbki.

Już tylko po to, aby przepompować ciężką ropę do zakładu  przetwarzania konieczne jest dodanie rozcieńczalnika, którym jest lekka ropa naftowa w celu zmniejszenia lepkości. A to oznacza, iż taki proces technologiczny wymaga tej lekkiej ropy naftowej w ilościach komercyjnych, zaś  w ten rodzaj  ropy Wenezuela wcale nie jest bogata. Istniejące jej złoża zostały poważnie wyczerpane w trakcie eksploatacji przez  minione dziesięciolecia. Półprodukt otrzymany w zakładzie przetwarzania jest ponownie rozcieńczany lekką ropą naftową i dopiero wtedy może zostać przesłany do rafinerii w celu końcowego przetworzenia. W związku z tym potrzebny jest system rurociągów, który transportuje surowiec z jednostki przetwarzania do uszlachetniacza w jednym kierunku, a rozcieńczalnik z powrotem w drugim. Wszystko to związane jest ze zużyciem znacznych zasobów energii, nota bene wytwarzanej również z  z ropy naftowej. Innymi słowy, wenezuelska ropa naftowa jest klasyfikowana jako trudna do wydobycia, a tym samym wymagająca specjalnych technologii i dużych inwestycji.

W przeszłości wydobycie ropy naftowej było prowadzona przez zagraniczne korporacje, ale po wszczęciu procesu ich nacjonalizacji państwa zachodnie nałożyły na sektor naftowy Wenezueli surowe sankcje, które skutkują brakiem specjalistycznego sprzętu i brakiem potrzebnej  technologii. Przez pewien czas Caracas eksploatowało to, czym już dysponowało, ale po wyczerpaniu zasobów wielkość produkcji „czarnego złota” zaczęła systematycznie spadać. W trzecim kwartale 2023 r. eksport głównego surowca Wenezueli szacowano na nieco ponad 800 tys. baryłek dziennie.

Natomiast w sąsiedniej Gujanie koncern naftowy ExxonMobil odkrył w 2015 r. bogate złoża ropy i gazu na szelfie kontynentalnym akurat na wodach przybrzeżnych Essequibo. W przeciwieństwie do ciężkiej ropy wenezuelskiej, ropa gujańska jest klasyfikowana jako lekka i łatwa do wydobycia, ponieważ znajduje się na płytkich głębokościach. W 2022 r., nowojorska firma petrochemiczna Hess Corporation stwierdziła że koszt wydobycia 1 baryłki czarnego złota wyniesie tutaj od 25 do 35 USD, co oznacza, iż czas i koszt wiercenia jest około 2 razy niższy niż średnia branżowa dla eksploatacji prowadzonej na głębszych akwenach. Ponadto zachodni producenci ropy naftowej znaleźli obiecujące złoża w sąsiednim Surinamie (Gujana holenderska).
Gujana stała się w ostatnim czasie liderem wzrostu gospodarczego, którego wskaźnik w 2022 r.  osiągnął  62%, a za 2024 r. Międzynarodowy Fundusz Walutowy spodziewa się tego wzrostu w wys. 86%.

Niektóre szacunki wskazują że Gujana może nawet, wyprzedzić Wenezuelę w produkcji czarnego złota zostając Kuwejtem Ameryki Łacińskiej, tym bardziej  że władze Gujany nic nie wspominają o dekarbonizacji i zielonej energetycznej transformacji.

Czy może zatem dziwić, że prezydent Nicolas Maduro zdecydował się przenieść spór terytorialny o roponośne regiony Gujany na nowy poziom. Prezydent Wenezueli, już objęty sankcjami za oszustwa wyborcze wysunął argument o  rdzennych ziemiach Wenezueli i przeprowadził referendum za ich aneksją. Ze względu na charakterystykę fizyczna tego terytorium, populacja na nim w zasadzie nie zmieniła się od czasów kolonialnych. W tropikalnej  dżungli wciąż tylko z rzadka można napotkać osady Indian z ludu Arawaków. Teoretycznie może to stanowić uzasadnienie dla roszczeń Wenezueli jako motyw sprawiedliwości historycznej, bowiem w Wenezueli podstawę populacji stanowią Indianie, w tym Arawakowie, którzy zmieszali się z Hiszpanami i dla nich językiem ojczystym jest hiszpański.
Ikona aktualnego reżimu były prezydent Hugo Chavez stale podkreślał swoją indiańską tożsamość, mimo iż wychował się  w rodzinie hiszpańskojęzycznych nauczycieli  jak też odebrał edukację wojskową w hiszpańskiej akademii.  

Ale, rzecz jasna, Caracas nie może ogłosić, że rozchodzi mu się o ropę, gdyż wówczas tzw. społeczność międzynarodowa zacznie oskarżać je o bezprawie.

Prezydenta poparło 95 procent głosujących, choć według oceny reporterów BBC w referendum wziął udział nieduży procent ludności. Ale nie zapytano przecież o to ludności Gujany. Co zatem powinny zrobić władze Wenezueli? Propozycja była taka, że należy wydać Gujańczykom  wenezuelskie paszporty, a następnie przeprowadzić referendum u nich. No ale istnieje niebłahy problem logistyczny, gdyż z Wenezueli do Esequibo nie zbudowano ani jednej drogi, a jedyny możliwy dojazd prowadzi przez  terytorium Brazylii. Brak drogi radykalnie redukuje również możliwość ewentualnej akcji zbrojnej, a zwłaszcza jej skuteczność. Nie należy bowiem liczyć na zgodę  Brazylii w kwestii przejazdu np. wenezuelskich czołgów przez jej terytorium.

Przy tym wszystkim populacja Gujany wynosi 800 000 osób. Żeby uznać ważność referendum potrzebne jest, aby wzięło w nim udział minimum 400 tysięcy. To nawet teoretycznie wydaje się nieprawdopodobne.

Obecny prezydent Gujany Mohamed Irfaan Ali (Hindus z pochodzenia, niemal połowa ludności kraju ma takie właśnie pochodzenie) stawia sprawę jasno:
"Władze Gujany współpracują z władzami USA, które wspierają Gujanę, a także z przywódcami Indii, a nawet Kuby, która ma więzi z Wenezuelą, aby przekonać Caracas do zrobienia tego, co słuszne. Ale przygotowujemy się również na najgorszy scenariusz. Rozmawiamy z naszymi sojusznikami o naszych przygotowaniach, abyśmy mogli ochronić to, co do nas należy. Będziemy także informować świat o tym, co się dzieje, monitorować działania Wenezueli i angażować dyplomację na najwyższym szczeblu, ponieważ chcemy rozwiązać ten problem pokojowo".

To ostatnie jest kluczowe.  WładzeGujany  postawiły armię w stan pełnej gotowości. Sąsiednia Brazylia ściąga wojska na granicę. Ponadto Gujana nie zamierza zwracać się do ONZ o pomoc wojskową. Wystarczy jej Waszyngton, który oficjalnie twierdzi, że preferuje dyplomatyczne rozwiązanie konfliktu, choć nie wiadomo do końca co kto przez to rozumie, skoro  władze Wenezueli nie uznają rozstrzygnięcia międzynarodowego arbitrażu na korzyść Gujany, mimo iż wysyłają prawników na każdą jego sesję.

Specjaliści od rynku ropy oceniają, że nikt nie wierzy w wojnę na dużą skalę, która, poza wszystkim,  jest bardzo kosztowna. Ze strony ludności również nie ma gotowości do pełnoskalowego konfliktu. Co więcej, Wenezuela prowadzi obecnie negocjacje z Amerykanami. Dziwnie byłoby wszczynać awanturę wojenną  i jednocześnie umawiać się z Amerykanami na zniesienie sankcji.

Spór Wenezueli, najpierw z Wielką Brytanią, a następnie z niepodległą Gujaną długo trwał w fazie uśpionej, a w aktywną wszedł w 1981 r., choć ówczesny prezydent Wenezueli Luis Herrera Campins (kadencja: 1979 -1984) nie wypowiedział wszystkich porozumień o wytyczeniu granicy. Natychmiast wenezuelska armia zorganizowała wtedy ćwiczenia w pobliżu granicy z Gujaną, która wystosowała oficjalny protest, oskarżając Wenezuelę o przygotowywanie się do wojny.

Ciekawostkę w przedmiocie sprawy stanowi, że Gujana ostro skrytykowała USA i Wielką Brytanię za interwencję na Falklandach oraz  w Grenadzie, ponieważ jej rząd uważał, że w ten sposób ustanowiony został precedensy, na który Wenezuela może się powoływać.
Pomimo wcześniejszego niekonsekwentnego stanowiska USA wobec wenezuelskich roszczeń, obecnie Gujana otrzyma oczywiście wsparcie  Waszyngtonu. Ale przecież nie dlatego, że USA darzą jakąkolwiek sympatią jej wieloetniczną populację, ani dlatego, że Gujana jest anglojęzyczna. Powód jest daleko bardziej istotny. Otóż aneksja przez Wenezuelę spornego terytorium grozi wyparciem amerykańskich firm naftowych z tego bogatego w ropę regionu. A taka strata nie została przewidziana w kalkulacjach  sterników największej gospodarki na świecie.

Czy zatem konflikt może spowodować interwencję wojskową USA przeciwko  Wenezueli?

Na dzisiaj nie widać takiego scenariusza.  USA są bowiem zaangażowane na innych frontach konfliktów po szerokim świecie. Ale przecież wchodzi w grę inna opcja, czyli „kolorowa rewolucja” w Wenezueli, mimo iż nie powiodła się pierwsza taka próba djęta po przedwczesnej śmierci Hugo Chaveza z Guaido (Juan Gerardo Guaidó Márquez ). Maduro, jako następca mianowany przez Chaveza, wysłał większość opozycji do więzienia jeszcze przed wspomnianym referendum, ale amerykańscy producenci kukiełek mają zmagazynowane dostateczne ilości kandydatów do odegrania stosownej roli.

Na jednym z wcześniejszych Zgromadzeń Ogólnych ONZ wnezuelski  minister  obrony Vladimir Padrino oskarżył USA, że zamierzają zmilitaryzować Essequibo, gdyż chcą rozpocząć tam wydobycie ropy, czyli że ponownie próbują ingerować w 100-letni spór o Essequibo abyprzywłaszczyć sobie wenezuelską ropę naftową za pośrednictwem amerykańskiej firmy naftowo-gazowej ExxonMobil.

30 września 2023 r. Gujana opublikowała komunikat w którym wyraziła zamiar dążenia do sądowego rozstrzygnięcia sporu terytorialnego, czyli zadeklarowała odstępstwo od mechanizmów ustanowionych w porozumieniu genewskim.

Wenezuelski minister spraw  Gil Pinto Gil w ostrym tonie odrzucił ten komunikat, oskarżając Gujanę o próbę naruszenia uzgodnionych ram i zlekceważenia historycznego porozumienia. Oświadczył, co następuje:
"Wenezuela odrzuca oświadczenie Gujany, które ignoruje porozumienie genewskie z 1966 r. Wenezuela żąda, aby Gujana zaprzestała działań służących interesom ExxonMobil, zaprzestała militaryzacji regionu, przestrzegała międzynarodowej legitymacji i zaangażowała się w negocjacje jako jedyne rozwiązanie w regionie"

Minister podkreślił również konieczność zaangażowania się obu narodów w dialog dyplomatyczny jako podstawowy sposób rozwiązania sporu terytorialnego i wezwał władze Gujany do zaprzestania militaryzacji tego obszaru. Dodał, że Wenezuela uważa wpływ zagranicznych firmza poważny i destabilizujący czynnik dla pokoju w regionie i przestrzegania międzynarodowych zobowiązań.

Ciekawe, jaki będzie ciag dalszy tego sporu.

*************

Temat Wenezueli pojawił sie juz w jednej z moich wcześniejszych notek:
https://stanislaw-orda.szkolanawigatorow.pl/co-sychac-nowego-w-nowym-swiecie

*************

Wykaz moich wszystkich notek na portalu "Szkoła Nawigatorów" pod linkiem:

http://stanislaw-orda.szkolanawigatorow.pl/troche-prywaty

---

tagi: ropa naftowa 

	stanislaw-orda
	15 grudnia 2023 09:12

39     1490    10 zaloguj sie by polubić